Οι Πανελλαδικές πλησιάζουν στο τέλος τους. Η περίοδος, λοιπόν, υπήρξε αφορμή για επανάληψη συνθημάτων με θέμα τις εξετάσεις. Ωραία επιλογή και τελείως φυσιολογική αντίδραση μιας κοινωνίας που απεχθάνεται κάθε μορφή αξιολόγησης και άρα αξιοκρατίας. Μια υπενθύμιση των συνθημάτων για τους αδαείς: «Οι Πανελλαδικές ευθύνονται για τη μεγαλειώδη άγνοια της νέας γενιάς, για την έλλειψη κριτικής σκέψης, για την έλλειψη κάθε επαφής της με την πραγματικότητα και την αυτογνωσία, για την πλήρη απαξίωση της εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών, για το άγχος των παιδιών...». Μπορεί να φταίνε και για τα Μνημόνια να προσθέσω εγώ μεταξύ μας.
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Η πολύ μεγάλη εμπειρία μου μού λέει ότι η πλειονότητα των μαθητών αρχίζει να σκέφτεται τις Πανελλαδικές και να ασχολείται ουσιαστικά με τις απαιτήσεις τους στη Γ΄Λυκείου. Μια μικρή μερίδα παιδιών τις σκέφτεται ουσιαστικά από τη Β΄Λυκείου. Θα μπορούσα να μετρήσω στα δάχτυλα εκείνους τους μαθητές, οι οποίοι από την Α΄ Λυκείου έχουν το μυαλό τους στις εισαγωγικές εξετάσεις. Ένα το κρατούμενο.
Τώρα, υπάρχει λογικός άνθρωπος που πιστεύει ότι το μυαλό του ατόμου καλλιεργείται στα δεκαεφτά; Υπάρχει σκεπτόμενο ον στο σύμπαν ολάκερο που θεωρεί ότι η γνώση που καλείται να αποκομίσει ο μαθητής είναι σωρευμένη αποκλειστικά στην τελευταία τάξη του Λυκείου; Μήπως υπάρχει κάποιος να ισχυριστεί ότι η αυτογνωσία αλλά και η επαφή με τις εξελίξεις αποτελούν διαδικασίες διάρκειας ενός έτους; Αν υφίσταται τέτοιο ον, σίγουρα κινείται σε κάποιο παράλληλο σύμπαν. Τα κρατούμενα μόλις έγιναν δυο.
Στην περίπτωση αυτή, όμως, γεννιούνται ουσιαστικά ερωτήματα για το ρόλο και τις δυνατότητες του σχολείου κατά το -ιδιαίτερα μεγάλο- διάστημα που προηγείται της Β΄ και Γ΄ Λυκείου. Γιατί, πριν να φτάσουν τα παιδιά εκεί, έχουν ήδη περάσει (κάποια χωρίς να ακουμπήσουν, όπως αποδεικνύεται) ορισμένα χρόνια (δύο ή και περισσότερα) σε παιδικούς σταθμούς και Νηπιαγωγεία, αρκετά χρόνια (έξι... τουλάχιστον) στο Δημοτικό, τρία χρόνια στο Γυμνάσιο και κάποια παιδιά, ένα ή (πολύ συχνά) δύο χρόνια στο Λύκειο. Πάρα πολλά χρόνια! Κάποιοι αρχίζουν να υποψιάζονται πού οδηγείται ο συλλογισμός.
Όλα αυτά τα χρόνια, λοιπόν, τι γίνεται; Δε θα έπρεπε στο μεγάλο αυτό διάστημα, που προηγείται των Πανελλαδικών, το παιδάκι να είχε κάνει βήματα νοητικά με τη βοήθεια του σχολείου και της οικογένειάς του; Δε θα έπρεπε να έχει μάθει να σκέφτεται, να αποκωδικοποιεί, να διαβάζει, να μαθαίνει και, με απλά λόγια, να κατανοεί; Έχω την αίσθηση ότι θα έπρεπε. Θα έπρεπε αλλά... η πλειονότητα δεν έχει μάθει να κάνει τίποτε από αυτά. Η πλειονότητα των μαθητών που φτάνει στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου αδυνατεί να σκεφτεί, να αποκωδικοποιεί ακόμη και απλά νοήματα, να διαβάζει, να συγκεντρώνεται, να μαθαίνει. Κι αυτό θα αποδειχτεί και φέτος, χρονιά που δόθηκαν απλοϊκά θέματα στις Πανελλαδικές. Τα περισσότερα παιδιά αγνοούν ακόμη και τον εαυτό τους. Αγνοούν τα όρια, τις δυνατότητές τους, τις ανάγκες τους, τις δεξιότητές τους, τις αδυναμίες τους. Το συμπέρασμα είναι μπροστά μας.
Για όλα αυτά μπορεί να φταίνε οι Πανελλαδικές; Δηλαδή, έχετε συναντήσει πολλά παιδάκια στο Νηπιαγωγείο, στο Δημοτικό ή και στο Γυμνάσιο να σκέφτονται τις επερχόμενες εξετάσεις; Είναι οι Πανελλαδικές που εμποδίζουν την εξέλιξη των παιδιών και την απόκτηση κριτικής σκέψης και γνώσεων από αυτά στα πέντε, έξι, εφτά..., δεκαέξι χρόνια τους; Αδυνατώ να διανοηθώ κάτι τέτοιο. Οπότε μάλλον άλλα και άλλοι φταίνε. Σίγουρα όχι οι Πανελλαδικές. Αυτές μπορεί να φταίνε για τα Μνημόνια.
Η εμπειρία μου πάλι μου λέει ότι για τους περισσότερους μαθητές οι Πανελλαδικές είναι μια πρώτη ουσιαστική δοκιμασία. Η δυστοπία που έπεται της ουτοπίας που καλλιεργεί το σχολείο με τους μεγάλους βαθμούς, τους οποίους και χαρίζει απλόχερα. Είναι το πρώτο κίνητρο για προσπάθεια, για οργάνωση και τελικά για αυτογνωσία. Εκεί (πολύ αργά κατά τη γνώμη μου) οι περισσότεροι αποκτούν μια πρώτη ιδέα για το ποιοι είναι και μέχρι πού πραγματικά μπορούν να φτάσουν. Πιστεύει κανείς ότι το τέλος της εφηβείας είναι νωρίς για την απόκτηση μιας τέτοιας συνείδησης; Και αυτό μάλιστα όταν στην Ελλάδα καταγράφεται ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση;
Να δεχτώ ότι για κάποιους μαθητές είναι μια αγχώδης κατάσταση. Κυρίως, όμως, είναι για τους γονείς τους. Αλλά κι αυτό μπορεί να θεωρηθεί παράλογο; Δηλαδή, σε ποια ηλικία πρέπει το παιδί να έρθει σε επαφή με την πραγματικότητα; Μήπως λίγο πριν το θάνατό του; Πότε θα μάθει να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις τιθασεύοντας το άγχος του;
Κι εδώ βέβαια, έχω τις ενστάσεις μου. Προσωπικά δεν βιώνω τραγικές καταστάσεις με μαθητές που έχουν κοπιάσει. Άγχος έχουν εκείνοι που ξαφνικά ξυπνούν από το λήθαργό τους, λίγο πριν τις εξετάσεις. Οι συγκεκριμένοι αναγκάζονται να συνειδητοποιήσουν τα κενά τους, το επίπεδό τους, όταν είναι πια πολύ αργά. Συνειδητοποιούν τότε ότι δεν προσπάθησαν αρκετά, ώστε να πετύχουν αυτό που ονειρεύονται. Αλλά έτσι είναι τα όνειρα. Τα βλέπεις όταν κοιμάσαι, οπότε από το κρεβάτι σου δεν μπορείς να κάνεις και πολλά.
Ο Σωτήρης Ζάχος είναι καθηγητής
στο φροντιστήριο «άποψη»
http://sotiriszachos.blogspot.gr/
