Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024

ev media-logo

Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών, αίτημα εθνικόν. Άρθρο του Παναγιώτου Κων. Βλάχου, Φιλολόγου, τ. Γεν. Επιθεωρητού Μ.Ε.

Με αφορμήν την πρόθεσιν της κυβερνήσεως δια την μείωσην των ωρών διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών εις το Γυμνάσιο, αποστέλλω συνοπτικόν κείμενον, αναφερόμενον εις την εθνικήν σημασίαν του μαθήματος και την ανάγκην ενισχύσεώς του.

Υπό Παναγιώτου Κων. Βλάχου

Φιλολόγου, τ. Γεν. Επιθεωρητού Μ.Ε.

blaxos-panagiotis-daskalos

Εισαγωγική σημείωσις: Εκ δημοσιευμάτων του Τύπου, πληροφορούμεθα ότι η Κυβέρνησις αντιμετωπίζει εις τον χώρον της Παιδείας και το θέμα μειώσεως της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών. Προτίθεται, δηλαδή, να επανέλθη εις πειραματισμόν παταγωδώς αποτυχόντα. Τούτου ένεκα επιχειρείται άκρως συνοπτική αναφορά εις την διαχρονικήν αξίαν των Αρχαίων Ελληνικών και την ανάγκην τονώσεως της διδασκαλίας των.

Κατά τον Αδαμάντιον Κοραήν «Όστις χωρίς την γνώσιν της αρχαίας επι¬χειρεί να ερμηνεύση την νέαν ή απατάται ή απατά».

Εις τον Ελληνικόν χώρον τα Αρχαία Ελληνικά από το πρωτότυπον εδιδάσκοντο αδιαλείπτως από της αρχαιότητος μέχρι σήμερον. Ακόμη και κατά τους σκοτεινούς καιρούς βαρβαρικών επιδρομών των πρώτων αιώνων της χριστιανικής εποχής και κατ' αυτήν την δεινήν περίοδον της Τουρκοκρατίας πανταχού όπου έζων οι Έλληνες, εσπούδαζον τα Ελληνικά Γράμματα.

Τοιουτοτρόπως δια της σπουδής των Αρχαίων Ελληνικών συνετηρείτο η ιστορική μνήμη του Έθνους, οι δ’ Έλληνες ησθάνοντο ότι ανήκουν εις την ιδίαν πολιτικήν και πνευματικήν κοινότητα, η οποία έχει τας ρίζας της εις τον αρχαίον Ελληηνισμόν. Το γεγονός τούτο εξησφάλιζε την ελληνικήν συνέχειαν ως συντηρητικήν μεν εις περιόδους εθνικών δοκιμασιών και κρίσεων, αναγεννητικήν δε και δημιουργικήν εις εποχάς ειρηνικού βίου και γονίμου πνευματικής δραστηριότητος.

Πέρα από την κεφαλαιώδη εθνικήν των σημασίαν, τα Αρχαία Ελληνικά ήδη από της Ρωμαϊκής αρχαιότητος απέκτησαν και υπερεθνικήν σημασίαν και προσέλαβον κύρος παγκόσμιον. Την ακτινοβολίαν των Αρχαίων Ελληνικών και την δια της σπουδής των ασκουμένην πολιτιστικήν ημέρωσιν μετά παρρησίας ομο¬λογεί ο Οράτιος γράφων ότι "η ηττηθείσα Ελλάς υπέταξε τον τραχύν κατακτητήν και εισήγαγε τας Μούσας εις το αγροίκον Λάτιον". Ολόκληρος η ανθρωπότης ενδιαφέρεται δια την σπουδήν των και τα θεωρεί θεμέλιον δια την μόρφωσιν του ανθρώπου εις αρτίαν προσωπικότητα.

Ο Ευρωπαϊκός, και κατ' επέκτασιν ο παγκόσμιος πολιτισμός, είναι κατά βάσιν ελληνογενής και ελληνοκεντρικός. Οι αρχαίοι Έλληνες καθώρισαν την έννοιαν της επιστήμης ως γνώσεως καθολικού κύρους με θεμελιωμένην αποδεικτικότητα, εστήριξαν την τεχνικήν επί βάσεων μαθηματικών και εδημιούργησαν πάσας τας μορφάς της καλλιτεχνικής εκφράσεως. Δια τούτο ο σπουδάζων την αρχαίαν ελληνικήν νέος δια των αιώνων λαμβάνει άμεσον εποπτείαν του πρωταρχικού μαθήματος του πολιτισμού.

Την διττήν σημασίαν της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, εθνικήν, υπαρκτικήν δι' ημάς τους Έλληνας, και υπερεθνικήν, πανανθρωπίνην δια τον κόσμον ολόκληρον καταδεικνύει και απλή, αλλ' απροκατάληπτος της ιστορίας θεώρησις. Οσάκις η ανρθωπότης στρέφεται προς τους αρχαίους παρατηρείται αναγέννησις πνευματική και ανύψωσις του ανθρώπου, όταν δε αι ανθρωπιστικαί σπουδαί παραμελούνται, η κοινωνία περιπίπτει εις σκληρότητα και βαναυσότητα.

Αρχαίοι πάλιν λαοί, οι οποίοι εδημιούργησαν υλικόν πολιτισμόν μόνον ηφανίσθησαν από το προσκήνιον της ζωής, όπως επίσης και σύγχρονα κράτη, τα όποια προσέφεραν εις τους νέους των ειδικήν μονομερή μόρφωσιν, εσημείωσαν πολιτιστικήν παλινδρόμησιν. Η παροχή  συνεπώς αγωγής χωρίς πνευματικόν προσανατολισμόν, που η μελέτη των κλασσικών γλωσσών παρέχει, και η αναζήτησις τεχνολογικής καταρτίσεως, υπηρετούσης συνήθεις μόνον βιοτικάς ανάγκας, αποτελεί επανάληψιν πειραματισμού παταγωδώς αποτυχόντος.

Την κεφαλαιώδη σημασίαν της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών εις το πρωτότυπον κατέδειξεν αρνητικώς η γενομένη κατά την τελευταίαν δεκαετίαν του παρελθόντος αιώνος κατάργησίς της εις το Γυμνάσιον. Οι μαθηταί απεκόπησαν ολοσχερώς από την αρχαίαν ελληνικήν γλώσσαν και τους δι' αυτής εκφρασθέντας θησαυρούς του παρελθόντος. Με την κρατήσασαν μάλιστα κατά την πρώτην περίοδον ακαμψίαν των νεοφώτιστων να μη αναφέρωνται καν εις το Γυμνάσιον αρχαίαι λέξεις ή χαρακτηριστικαί φράσεις, όλως δ' απαραίτητοι διά την λειτουργίαν της γλώσσης λέξεις της λογίας νεοελληνικής να χαρακτηρίζωνται ως "απολιθώματα", ο αρχαίος λόγος απεξενώθη τελείως από την ακοήν των. Τοιουτοτρόπως εις βραχύ χρονικόν διάστημα τα Αρχαία Ελληνικά, γλώσσα ζωντανή δια της λατρείας και εις άμεσον συνοχήν προς τας νεωτέρας μορφάς της γλώσσης μας ευρισκομένη, ηκούοντο ως νεκρά πλέον γλώσσα.

Η αποκοπή των μαθητών από την αρχαίαν γλώσσαν και την νεωτέραν πλουσίαν φιλολογικήν μας παραγωγήν είχε και την καταλυτικήν συνέπειαν μειώσεως της ελληνομαθείας των. Η από μέρους των γνώσις και ικανότης χρήσεως τη νεοελληνικής (δημοτικής) παρουσίασε συμπτώματα ανησυχητικά. Κατά κοινήν ομολογίαν εκπαιδευτικών, γονέων και των ιδίων των μαθητών, αλλά και κατά την διαπίστωσιν ειδημόνων, δυσλεξία, λεξιλογική πενία και γραμματοσυντακτική αγκύλωσις διεπιστούτο καθημερινώς εις τον γραπτόν λόγον.

Με την κατάργησιν των Αρχαίων Ελληνικών επεκράτησεν εις την εκπαίδευσιν η αρχή της "ήσσονος προσπαθείας", η κυριαρχία ενός πνεύματος ακραιφνώς χρησιμοθηρικού και συνετελέσθη η αποκοπή της Παιδείας από τον πνευματικόν κορμόν και τας ρίζας του Έθνους. Επί μίαν συναπτήν δεκαετίαν υπεχρεώθησαν οι νεοέλληνες να διανύουν τας εγκυκλίους σπουδάς των χωρίς σοβαράν και υπεύθυνον γνώσιν της προγονικής των γλώσσης, η οποία εδημιούργησεν ένα ανυπέρβλητον πνευματικόν πολιτισμόν. Δηλαδή ηρνήθημεν ημείς oι σύγχρονοι Έλληνες την γλώσσαν, η οποία εκφράζει την πνευματικήν μας υπόστασιν και την πνευματικήν και παιδευτικήν παράδοσιν ολοκλήρου της ανθρωπότητος. 

θα ήτο ενδιαφέρουσα η λεπτομερής αναφορά εις πρόσωπα και φορείς, οι οποίοι, κινούμενοι από ανησυχίαν δια την Παιδείαν μας, διετύπωσαν σκέψεις και προέβησαν εις εισηγήσεις. Σημειούται απλώς ότι δόκιμοι φιλόλογοι και επιστήμονες άλλων κλάδων, λογοτέχναι, συγγραφείς και δημοσιογράφοι, Ανώτατα Πνευματικά Ιδρύματα, επιστημονικά σωματεία και σύλλογοι, πολιτικοί ηγέται, σπουδασταί, μαθηταί και απλοί πολίται με άρθρα, διαλέξεις, υπόμνήματα και ψηφίσματα, επιστολάς και συνεντεύξεις ετάχθησαν υπέρ της απαναφοράς διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών εις το Γυμνάσιον ως προϋποθέσεως διά την αναβάθμισιν της Παιδείας, την αρτίαν γλωσσικήν κατάρτισιν των μαθητών και την τόσον απαραίτητον εις την εποχήν της "μεγατεχνικής" ανθρωπιστικήν των συγκρότησιν.

Αι εισηγήσεις αύται συνέτειναν, ώστε η Πολιτεία να επαναφέρη την εκ του πρωτοτύπου διδασκαλίαν των Αρχαίων Ελληνικών εις το Γυμνάσιον. Η απόφασις αυτή εδράζεται επί στερεωτέρας βάσεως, αν θεωρηθούν αδρομερώς αι επιδιώξεις (ο σκοπός) της συγχρόνου ελληνικής αγωγής. Διά να έχει πληρότητα ή σύγχρονος Ελληνική Παιδεία πρέπει να προσφέρει εις τους μαθητάς αρτίαν γλωσσικήν κατάρτισιν, επαρκείς γνώσεις, εις συνδυασμόν με σαφή εθνικόν προσανατολισμόν, ευρείαν κοσμοθεωρητικήν συγκρότησιν, πλήρη γνώσιν των θρησκευτικών αληθειών και βίωσιν του περιεχομένου της ορθοδόξου πίστεως, υγιές κριτήριον δια την ορθήν αξιολόγησιν των συμβαινόντων εις την κοινωνίαν και πραττομένωνεις τον βίον και επαρκή προπαιδείαν δι' ορθήν πολιτικήν αγωγήν.

Τοιουτοτρόπως θα συντελή εις την διαμόρφωσίν των εις ωλοκληρωμένας, ελευθέρας και αυτοδυνάμους ηθικάς προσωπικότητας, ικανάς δια την υπεύθυνον  ένταξιν και δημιουργικήν των δράσιν εις το πλαίσιον της πολιτιστικής ζωής του Έθνους των και επαρκώς παρεσκευασμένας δι' ακτινοβόλον και επωφελή εις τον διεθνή στίβον παρουσίαν των.

Κατά ταύτα ο σκοπός της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών είναι πρωτίστως μορφωτικός και αποβλέπει εις την καλλιέργειαν του νου και την διάπλασιν του χαρακτήρος του νέου, την καθολικήν δηλαδή πνευματικήν οργάνωσίν του προς νέαν δημιουργίαν. Τα σημαντικά αυτά ωφελήματα θα προκύψουν μόνον από την άμεσον, "ενώπιος ενωπίω", επικοινωνίαν του με την αρχαίαν σκέψιν δια του αρχαίου λόγου.

Ας προστεθή ακόμη ότι δια των δημιουργημάτων του αρχαίου ελληνικού πνεύματος η Ελλάς συνδέεται με τους λαούς της Δυτικής Ευρώπης, και μάλιστα διά δεσμών μητρός προς τέκνα. Διά της άλλης πνευματικής της δυνάμεως, της Ορθοδοξίας, κατ' ανάλογον σχέσιν συνδέεται με την Ανατολικήν Ευρώπην, την οποίαν και εχειραγώγησεν εις τον χώρον του πνεύματος.

Δεν πρέπει λοιπόν, όταν γίνεται λόγος δια την αξίαν της Ελληνικής Πνευματικής Παραδόσεως, να παραθεωρήται το γεγονός ότι η Ελλάς έχει μίαν απεριόριστον πνευματικήν ακτινοβολίαν οικουμενικών διαστάσεων, δυναμένην και σήμερον να υπηρετήται επωφελώς, ίνα τον μεν παγκόσμιον πολιτισμόν προφυλάσση από την ακρισίαν και την μονομέρειαν, την δε ελληνικήν ζωήν να διασώζη από την πνευματικήν συρρίκνωσιν και τον ζημιογόνον περιορισμόν των οριζόντων της.

Αυτή η θέσις της Ελλάδος καθιστά τους ηγέτας της, πολιτικούς και πνευματικούς, υπευθύνους έναντι της Ιστορίας (του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος) του λαού μας. Διά την στάσιν των θα τους κρίνουν, κατά τον λόγον του ποιητού, και "οι αγέννητοι και οι νεκροί".