Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024

ev media-logo

Φίδια, μύθοι και αλήθειες. Ο Ευρυτάνας παλαιοντολόγος Γιώργος Γεωργαλής για όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Η άγνοια των πολλών και οι λαϊκές δοξασίες επιφέρουν τρόμο και πανικό στη θέα τους, καταστάσεις που πολύ συχνά οδηγούν στην εξόντωσή τους. Τις πλείστες των περιπτώσεων, πρόκειται απλά για εντελώς ακίνδυνα για τον άνθρωπο φίδια, εξηγεί ο Ευρυτάνας Παλαιοντολόγος, Γιώργος Γεωργαλής.georgalis-palaiontologos1

Ο Γ. Γεωργαλής επί το έργον

Το ενστικτώδες συναίσθημα ενός απλού ανθρώπου ενώπιον ενός φιδιού είναι ο φόβος και ο πανικός, που δυστυχώς, συχνά, οδηγεί και στη βίαιη συμπεριφορά, δηλαδή την προσπάθεια για θανάτωση του ερπετού. Πόσο δικαιολογημένη είναι όμως μια τέτοια αντίδραση και πόσο επικίνδυνα είναι στην πραγματικότητα τα φίδια;

Στα Ευρυτανικά Νέα μίλησε ο Γιώργιος Γεωργαλής, Παλαιοντολόγος, Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Φρίμπουργ της Ελβετίας, επιστήμων ευρυτανικής καταγωγής, από την Κάτω Ποταμιά Γρανίτσας των Αγράφων, ο οποίος φροντίζει να θέσει τα δεδομένα γύρω από την επικινδυνότητα των φιδιών στην πραγματική τους διάσταση, εξηγώντας το που σταματά η αλήθεια και που αρχίζει ο μύθος. Ιδιαίτερη δε, αναφορά κάνει στα είδη φιδιών που ζουν στην Ευρυτανία, αλλά και στη χρησιμότητα των συγκεκριμένων ερπετών.

Πόσα είδη φιδιών υπάρχουν στην ελληνική φύση και πόσα απ’ αυτά είναι όντως επικίνδυνα;

Η Ελλάδα έχει μία από τις πιο πλούσιες ερπετοπανίδες της Ευρώπης. Όσον αφορά μάλιστα τα φίδια, η χώρα μας διαθέτει 23 διαφορετικά είδη, τον μεγαλύτερο αριθμό από κάθε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα. Από αυτά τα 23 είδη, μόλις 5 είδη ανήκουν στις Οχιές (Οικογένεια Viperidae), το δηλητήριο των οποίων θα μπορούσε να αποτελέσει ενδεχόμενο κίνδυνο για τον άνθρωπο.

Όλα τα άλλα είδη φιδιών είναι ακίνδυνα, και ακόμη και για την περίπτωση του Αγιόφιδου (Telescopus fallax) και του Σαπίτη (Malpolon insignitus) που διαθέτουν ένα ασθενές δηλητήριο, δεν αποτελούν κίνδυνο για τον άνθρωπο.

Επιπλέον, όλα τα είδη φιδιών που ζουν στη χώρα μας είναι εξαιρετικά ωφέλιμα, ελέγχουν αποτελεσματικότατα τους πληθυσμούς των τρωκτικών (ποντίκια, αρουραίοι), και συμβάλλουν στη σταθερότητα κάθε οικοσυστήματος στο οποίο βρίσκονται.

Υπάρχει, δηλαδή, μια εσφαλμένη εντύπωση του κόσμου περί των φιδιών. Τι τελικά ισχύει;

Παρ’ όλη τη χρησιμότητα των φιδιών, τόσο στον άνθρωπο όσο και στο ευρύτερο περιβάλλον τους, υπάρχουν πάρα πολλοί μύθοι, δοξασίες και ανυπόστατες υπερβολές σχετικά με τα ερπετά αυτά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, υποτιθέμενες ιστορίες για φίδια που κυνηγούν περαστικούς, φίδια που τρέφονται με γάλα (!!) από γιδοπρόβατα, φίδια με τρομερά ισχυρό δηλητήριο και άλλα πολλά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να θεωρηθούν επικίνδυνα, είδη φιδιών τα οποία είναι εντελώς άκακα, όπως η Σαϊτα (Platyceps najadum), ο Λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata), ο Έφιος (Dolichophis caspius), και το Νερόφιδο (Natrix natrix).

Φυσικά, κανένα φίδι στην Ελλάδα δεν επιτίθεται σε άνθρωπο -τα ερπετά αυτά θα επιτεθούν μόνο σε ζώα που μπορούν να φάνε (π.χ. τρωκτικά). Τυχόν περιστατικά υποτιθέμενης «επίθεσης», στην πραγματικότητα αφορούν άμυνα του ερπετού! Επίσης, σε καμία περίπτωση τα φίδια δεν τρέφονται με γάλα, ενώ στην Ελλάδα δεν υπάρχουν φίδια με τρομερά θανατηφόρο δηλητήριο, όπως σε άλλες ηπείρους.oxia-straxinis1

Οχιά (Vipera ammodytes), του Ηλία Στραχίνη (www.herpetofauna.gr)

Όσον αφορά στην Ευρυτανία, ποια φίδια θα πρέπει να «προσέχουμε»;

Από τα 5 είδη Οχιάς που έχουμε στην Ελλάδα, στην Ευρυτανία απαντώνται μόνο 2: η Κοινή Οχιά (Vipera ammodytes) και η Νανόχεντρα (Vipera ursinii). Και τα δυο είδη είναι αρκετά αργά ζώα, ενώ θα δαγκώσουν για να αμυνθούν μόνο σε περίπτωση που πλησιάσει κάποιος πάρα πολύ κοντά. Όλα τα άλλα είδη φιδιών στην Ευρυτανία είναι εντελώς ακίνδυνα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν ακόμη οι άποδες σαύρες. Με πρώτη ματιά θυμίζουν φίδια, παρ’ όλα αυτά όμως πρόκειται για σαύρες χωρίς πόδια. Στην Ευρυτανία υπάρχουν δυο είδη άποδων σαυρών: ο Τυφλίτης (Pseudopus apodus) και το Κονάκι (Anguis graeca), εντελώς ακίνδυνα φυσικά και τα δυο.

Όταν μιλούμε για επικίνδυνα φίδια, τι εννοούμε πρακτικά; Πόσο χρόνο έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα τσίμπημα από οχιά, πχ;

Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν φίδια με τρομερά θανατηφόρο δηλητήριο, όπως π.χ. οι κόμπρες της Ασίας και της Αφρικής και οι κροταλίες της Βορείου Αμερικής. Τα φίδια θα επιχειρήσουν να δαγκώσουν μόνο άμα απειληθούν ή πλησιαστούν σε πολύ κοντινή απόσταση.

Τυχόν δάγκωμα από Οχιά πρέπει να αντιμετωπιστεί χωρίς πανικό, άμεσα και μέσα στις επόμενες ώρες σε κάποιο νοσοκομείο. Γιατροσόφια και τυχόν παραδοσιακές συνταγές θα πρέπει να αποφεύγονται.

(πρώτη δημοσίευση: 31/07/2017)