Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024

ev media-logo

Ποια είναι η 'ωραιοτέρα λέξις της ελληνικής γλώσσης', κατά τον Ευρυτάνα λογοτέχνη Ζαχαρία Παπαντωνίου;

«Ποία είναι η ωραιοτέρα λέξις της ελληνικής γλώσσης;» αναρωτιόταν ο Πέτρος Χάρης (Ιωάννης Μαρμαριάδης 1902-1998) πριν από περίπου 80 χρόνια και ξεκινούσε ένα όμορφο δημοσιογραφικό παιχνίδι, δημοσιεύοντας τις απόψεις των σπουδαιότερων λογοτεχνών, δημοσιογράφων αλλά και πολιτικών της εποχής· μιας εποχής κατά την οποία κυρίως ο κόσμος των Τεχνών και των Γραμμάτων "ερωτοτροπούσε" με τη γλώσσα μας, επηρεασμένος σαφώς από την εθνική πολιτική και τον αστικό εκσυγχρονισμό της σχολικής γνώσης που διαμόρφωνε τη νέα ελληνική γλώσσα.papantoniou-zaxarias-neos1

Νομοσχέδια και γλωσσο-εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις από το 1913 και εντεύθεν, καθώς και το νεοφιλελληνικό γλωσσικό κίνημα που αναπτύχθηκε στο εξωτερικό –κυρίως στη Γαλλία με αιχμή την ίδρυση του Ινστιτούτου της Σορβόνης (1920) από τον Hubert Pernot (1870-1946)– έδιναν νέες διαστάσεις στην ευρεία κατανόηση και διάδοση του ελληνικού πνεύματος τόσο στο εσωτερικό όσο και στην Ευρώπη.

Την ώρα που το παιχνίδι αυτό παιζόταν στον Τύπο της Γαλλίας, στην Ελλάδα ο Π. Χάρης, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι στον τόπο μας ακόμη και η καθημερινή γλώσσα χώριζε τους ανθρώπους σε στρατόπεδα, καλούσε τους διανοούμενους να απαντήσουν.

Έτσι, ο Κωστής Παλαμάς απάντησε ότι η ωραιότερη λέξη είναι ο «δημοτικισμός», ο Γρηγόρης Ξενόπουλος έβρισκε γοητεία στη λέξη «αισιοδοξία», ο Σπύρος Μελάς χωρίς δισταγμό έβρισκε πιο ελκυστική τη λέξη «ελευθερία».

Στην ερώτηση κλήθηκε να απαντήσει και ένας σπουδαίος Ευρυτάνας (με καταγωγή από τη Γρανίτσα) λογοτέχνης, ποιητής, διηγηματογράφος, δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ο οποίος δίχως πολλές περιστροφές εξήρε την ομορφιά της λέξης «μοναξιά».

Εξάλλου όπως γράφει ο φιλόλογος Παναγιώτης Β. Σαλαγιάννης (πηγή: agrafiotis.gr) αναλύοντας το ποίημα του Παπαντωνίου «Η προσευχή του ταπεινού», «…ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου ήταν επιφυλακτικός στις σχέσεις του με τους ανθρώπους και αυτό του περιόριζε τον κύκλο των φίλων του. Ήταν από τη φύση του μοναχικός τύπος και αποτραβηγμένος στην περιοχή του ατομικού του κόσμου. Αυτή η μοναχικότητα σε μεγάλη ηλικία μετατρέπεται σε έντονη μοναξιά, σε ‘κλειδομαντάλωμα της ψυχής’ (…)».

Προς επίρρωση των παραπάνω, παραθέτουμε τη δεύτερη στροφή του ποιήματος:

"Μ’ απαρνηθήκαν οι χαρές. Δεν τις γυρεύω πίσω.

Προσμένω τα χειρότερα. Είν’ αμαρτία να ελπίσω.

Σαν ευτυχία την αγαπώ της νύχτας τη φοβέρα.

Στην πόρτα μου άλλος δε χτυπά κανείς απ’ τον αγέρα"

Ενδιαφέρουσες απαντήσεις

Στην ίδια ερώτηση, περί της πιο ωραίας ελληνικής λέξης, ο Παύλος Νιρβάνας (Πέτρος Κ. Αποστολίδης), προφανώς επηρεασμένος από τον τόπο του (Σκόπελο), αγαπούσε τη λέξη «θάλασσα». Οι ζωγράφοι αποκάλυπταν τις ευαισθησίες τους: Ο Δημήτριος Γερανιώτης ήθελε την «αρμονία», ο Κωνσταντίνος Παρθένης την «καλημέρα» και ο Δημήτριος Μπισκίνης το «όνειρο».

Ως προς τις γυναίκες που κυριαρχούσαν στην πνευματική ζωή, η λαογράφος Αγγελική Χατζημιχάλη ήθελε «πίστη», ενώ η 25χρονη ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη, η οποία έμελλε να δολοφονηθεί άδικα στα Δεκεμβριανά του 1944, δήλωνε πως «η λέξις που περικλείει τα περισσότερα πράγματα, τα πάντα θα έλεγα, είναι η λέξις «ΖΩΗ»»!

Η ιατρός και συγγραφέας Άννα Κατσίγρα ήθελε «χαρά» και η καθηγήτρια του Ελληνικού Ωδείου Αύρα Θεοδωροπούλου αναζητούσε την «καλοσύνη».

Ενδιαφέρουσες όμως ήταν και οι απαντήσεις των πολιτικών του 1933:

Ο στρατιωτικός και Πρόεδρος της Γερουσίας Στυλιανός Γονατάς προτιμούσε το «εμπρός», ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου τη λέξη «μάννα» και ο πρόεδρος της Βουλής Θεμιστοκλής Σοφούλης τη λέξη «φιλότιμο» διότι εκφράζει έναν ολόκληρο ηθικό κόσμο και δεν υπάρχει σε άλλη γλώσσα του κόσμου.

Ο αρχηγός του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος Ιωάννης Σοφιανόπουλος πρότασσε την «ανατολή» και ο ιδρυτής του ίδιου κόμματος Αλέξανδρος Μυλωνάς τη λέξη «πόνος».

Αισιοδοξία, ελευθερία, μοναξιά, νειάτα, ιμερτή, θάλασσα, αρμονία, καλημέρα, όνειρο, πίστη και ζωή είναι λέξεις με τις οποίες πορευόταν η Ελλάδα πριν από ογδόντα χρόνια. Ατένιζε την έξοδο από την οικονομική κρίση, έπαιζε με τη ζωντανή ελληνική γλώσσα και επέτρεπε στην παγκόσμια κοινότητα να βαφτίζεται στα νάματά της.

Πηγή: egriechen.info, με στοιχεία από «Ευρυτανικά Νέα»