Η υποχονδρίαση είναι η υπερβολική ενασχόληση ενός ατόμου με το φόβο ότι πάσχει, ή μπορεί να αναπτύξει, σοβαρή νόσο παρά τις διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου. Η διαταραχή προσβάλλει περίπου το 2 έως 7% των ασθενών που προσέρχονται σε υπηρεσίες υγείας και αποτελεί σημαντική αιτία δυσλειτουργίας τους σε προσωπικό, επαγγελματικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο.
Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της διαταραχής όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω είναι η νοσηρή ενασχόληση ενός ατόμου με το σώμα του και η αίσθηση ευπάθειας για τη ανάπτυξη νόσου. Τα άτομα αυτά εστιάζουν την προσοχή τους σε σωματικές λειτουργίες (π.χ. καρδιακός παλμός, αναπνοή) σε μικρής σημασίας ανωμαλίες (π.χ. κάποιο εξόγκωμα, βήχας) ή σε ασαφείς διάχυτες αισθήσεις (π.χ. κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης, ζάλη).
Αποδίδουν αυτά τα συμπτώματα και σημεία σε υποτιθέμενη νόσο και συχνά ασχολούνται περισσότερο με το τι μπορεί να σημαίνουν παρά με τη δυσφορία που μπορεί να προκαλούν. Θεωρούν την υγεία τους κακή. Επισκέπτονται περισσότερους γιατρούς και συχνότερα, υποβάλλονται σε περισσότερες εργαστηριακές εξετάσεις, λαμβάνουν περισσότερα φάρμακα και νοσηλεύονται πιο συχνά, σε σχέση με άλλους ασθενείς και θεωρούν ότι τα προβλήματά τους δεν έχουν διερευνηθεί ή ερμηνευθεί επαρκώς. Οι ασθενείς με υποχονδρίαση είναι απορροφημένοι στον εαυτό τους, ενώ οι γύρω τους θεωρούν ότι ασχολούνται υπερβολικά με προβλήματα υγείας.
Η λεπτομερής ιατρική εκτίμηση δεν αναδεικνύει κάποια ιατρική πάθηση που να βασίζεται στα συμπτώματα αυτά, ωστόσο η υπεραπασχόληση του ασθενούς επιμένει. Έτσι, οι επανειλημμένες εξετάσεις, ιατρικοί έλεγχοι και ο καθησυχασμός από τους ιατρούς έχουν αποτελέσματα που διαρκούν πολύ λίγο καθώς μόνο προσωρινά μπορεί να ελαττωθεί η ενασχόληση του ασθενούς με τα συμπτώματά του. Όταν δε ενημερώνονται ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι πολύ μικρής σημασίας πολλές φορές αντιδρούν με θυμό, είναι δύσπιστοι απέναντι στους γιατρούς, δεν μένουν ικανοποιημένοι από την αντιμετώπισή τους με αποτέλεσμα να συμβουλεύονται και άλλους (doctorshopping).
Η διαταραχή αυτή σχετίζεται με στοιχεία της προσωπικότητας του ασθενή και πιο συγκεκριμένα με τα αρνητικά συναισθήματα. Τα άτομα με έντονα αρνητικό συναίσθημα εμφανίζουν σταθερά υψηλά επίπεδα δυσφορίας και δυσαρέσκειας. Είναι εσωστρεφή και έχουν την τάση να εστιάζουν στα αρνητικά στοιχεία του εαυτού τους και των άλλων. Βεβαία εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι κάποια από τα στοιχεία της προσωπικότητας των ασθενών σχετίζονται και με την προβληματική σχέση γιατρού - πάσχοντα.
Οι υποχονδριακοί ασθενείς είναι συχνά θυμωμένοι, αρνητικοί και καχύποπτοι κάτι που δεν βοηθά στην δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης, η οποία απαιτείται για την καλή έκβαση και πορεία της νόσου.
Η υποχονδρίαση μπορεί να εμφανιστεί για πρώτη φορά σε οποιαδήποτε ηλικία, συμπεριλαμβανομένης και της παιδικής. Στόχος της θεραπείας που περιλαμβάνει ψυχολογικές και φαρμακευτικές παρεμβάσεις είναι όχι απλά να εξαλείψει τα συμπτώματα, αλλά να βοηθήσει τους ασθενείς να τα διαχειριστούν με επιτυχία.
Οι ασθενείς χρειάζονται βοήθεια στη διαχείριση της ζωής τους ώστε να ελαχιστοποιούν τα επιμένοντα συμπτώματα. Στόχος είναι η βελτίωση της λειτουργικότητας, η μεγαλύτερη αίσθηση αυτοέλεγχου και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Τελικός στόχος είναι η επιστροφή των ασθενών στις καθημερινές τους δραστηριότητες πάρα την δυσφορία που βιώνουν, μέσω της αναγνώρισης των συμπτωμάτων και το σωστό χειρισμό αυτών.
Η Διεπιστημονική Ομάδα
του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Καρπενησίου
