Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024

ev media-logo


«Η επιμονή της μνήμης». Ο Διονύσης Παρούτσας γράφει για καλοκαιρινές εκδηλώσεις – αντίδοτο στην λήθη, από την έντυπη έκδοση

Φέτος το καλοκαίρι ανάμεσα στα μικρά και μεγάλα πολιτιστικά δρώμενα που επιτελέστηκαν στον τόπο μας, ξεχώρισαν δύο εκδηλώσεις: Η μία έγινε στον Άγιο Ανδρέα και η άλλη στην Άμπλιανη. Και στις δύο περιπτώσεις επρόκειτο για βιβλιοπαρουσιάσεις από αυτές που συνήθως περνούν απαρατήρητες καθώς δεν εμπλέκουν κλαρίνα ή φίρμες οποιουδήποτε βεληνεκούς σε συνδυασμό με άκρατη οινοποσία. Η μια αφορούσε τη βιογραφία του ήρωα Αθανάσιου Καρπενησιώτη και η άλλη το βιβλίο "Εκκλησιαστικά, Εκπαιδευτικά και άλλα στοιχεία Άμπλιανης Ευρυτανίας". ampliani-plateia-arxeio1

"Σιγά τα ωά" θα πει κανείς. Μαζεύτηκαν, εκεί πέρα, μερικοί αρτηριοσκληρωτικοί ηλικιωμένοι, μίλησαν για "περασμένα μεγαλεία" αλληλοσυνεχάρησαν και απήλθαν έμπλεοι "εθνικής υπηρηφανείας". Είναι όμως έτσι; Μπορεί αυτή η απαξιωτική στάση να ακυρώσει την εναγώνια προσπάθεια των συγγραφέων των βιβλίων αυτών, του δημοσιογράφου Δημήτρη Ευαγγελοδήμου και της Βιολέτας Μπουτοπούλου-Χασάνου, πρώην γραμματέα της Άμπλιανης;

Είναι άραγε τόσο σημαντικές αυτές οι εκδηλώσεις; Γιατί να πιστέψει κανείς ότι μια τρίωρη εκδήλωση, σε κάποιο εγκαταλειμμένο δημοτικό σχολείο, σε ένα απομονωμένο χωριουδάκι αποτελεί πολιτιστική παρέμβαση ολκής; Είναι απλό: Διότι αποτελεί ένα μέσο αντίστασης στην ισοπεδωτική λαίλαπα που κατατρώγει το παρελθόν και το διαγράφει, με στόχο να μην αποτελεί σημείο αναφοράς!

Για όσους είναι πάνω από τα 50 σήμερα, ο χρόνος ήταν ανέκαθεν κυκλικός. Τα ρολόγια μας ήταν δίσκοι πάνω στους οποίους κινούνταν οι ωροδείκτες επιστρέφοντας ξανά και ξανά στο ίδιο σημείο κάθε 24 ώρες. Καταδείκνυαν με τον τρόπο αυτό την διαχρονικότητα των συμβάντων, επεσήμαιναν ότι και χτες και προχτές και πριν από 10 και πριν από 100 χρόνια, η ώρα ήταν και πάλι τρεις το μεσημέρι για όλους τους ανθρώπους και κάποιοι που δεν υπάρχουν σήμερα, αυτή την ώρα επαναλάμβαναν την καθημερινότητά μας. 

Αντίθετα, όσοι είναι σήμερα 20 χρονών δεν είχαν ποτέ τέτοιο ρολόι. Δεν τους χρειάστηκε, καθώς όπου και να κοιτάξουν, ο χρόνος καταγράφεται σε ψηφιακή μορφή: σε κινητά, σε ψυγεία, σε τηλεοράσεις, σε κάθε είδους ηλεκτρονικό μέσον. Εντούτοις, με τον τρόπο αυτό ο χρόνος χάνει την κυκλική και αποκτά πλέον γραμμική υπόσταση, προχωράει μόνο προς τα εμπρός, δεν έχει καμία επαναφορά. Για τους νεότερους η ώρα δεν μπορεί να είναι τρεις παρά τέταρτο, είναι δύο και σαράντα πέντε. 

Το τρεις παρά τέταρτο σημαίνει ότι λείπουν 15 λεπτά μέχρι να ξαναγίνει τρεις όπως ήταν και χτες. Το 2:45΄σημαίνει ότι πέρασαν 45 λεπτά από τις δύο και η επόμενη στιγμή θα προχωρήσει προς τα εμπρός. Ό,τι πέρασε, πέρασε, ό,τι γίνεται δεν διαρκεί, το μόνο που έχει σημασία είναι αυτό που έρχεται και αυτό είναι άδηλο. 

Είναι ολοφάνερο πως οι διάφορες εξουσίες διαχειρίζονται το χρόνο με στόχο να μην υπάρχει μνήμη: να ζει κανείς μόνο για το σήμερα. Ας πάρουμε για παράδειγμα την τηλεόραση. Μας βομβαρδίζουν επί μέρες με μια είδηση, η οποία ξαφνικά οδηγείται στη χωματερή της ενημέρωσης. Χωρίς καμία εξήγηση. Αυτό είναι μια προσβολή, μια αποδόμηση των αξιών και έχει τρομερή επίπτωση πάνω στο συναίσθημα του ανθρώπου με αποτέλεσμα να καταλύεται ο συναισθηματικός μας κόσμος και να κυριαρχεί η μοναξιά.

Με τον τρόπο αυτό, όμως, δεν χάνεται μόνο το παρελθόν αλλά καθίσταται εξαιρετικά θνησιγενές και το παρόν. Παίρνουμε την εφημερίδα, τη διαβάζουμε και μετά την πετάμε. Σχέσεις, αξίες, τα πάντα είναι εφήμερα. Το παρόν εξαφανίζεται χωρίς να δημιουργεί ένα παρελθόν ή να ανοίγει μια προοπτική μέλλοντος. Και οι δυο διαστάσεις ακυρώνονται.

Βρισκόμαστε σε μια καμπή. Με όλες τις μεταρρυθμίσεις που γίνονται στα πανεπιστήμια και τη σύνδεση με την αγορά, οι ανθρωπιστικές επιστήμες στη Δύση δέχονται τρομερή επίθεση και αποδόμηση. Ολοένα και περισσότερο η ανθρωπιστική έρευνα προσαρμόζεται στο σήμερα και παύει να υπάρχει η ιστορική διάσταση. Μέσα από τις ανθρωπιστικές σπουδές, όμως, καλλιεργείται η κριτική σκέψη και θα ήταν τεράστια κοινωνική απώλεια να μπουν στο περιθώριο. 

Έτσι, κι ευτυχώς, δεν λείπει ποτέ ο παράγοντας της αντίστασης απέναντι σε αυτές τις τεχνολογίες, τις εξουσίες που θέλουν να κατασκευάσουν τέτοιας μορφής υποκειμενικότητες και ατομικισμούς. Πάντα θα υπάρχει ο ανταγωνισμός, το Άλλο. Ό,τι και να κάνουν, δεν μπορούν να τον ακυρώσουν γιατί πάντα προσβλέπουμε σε μια άλλη κοινωνική άρθρωση. Αυτός σήμερα είναι ο λόγος των διανοούμενων, αυτός τελικά είναι ο λόγος που αρθρώνεται μέσα από αυτές τις πενιχρές, επαρχιακές, αλλά τόσο σημαντικές εκδηλώσεις στα χωριά μας.

Ιδιαίτερα για τις δικές μας απομονωμένες περιοχές, όπου ο πληθυσμός φθίνει με ταχύτατους ρυθμούς τον ρόλο αυτής της αντίστασης αναλαμβάνουν οι διάφοροι πολιτιστικοί σύλλογοι. Στην Ευρυτανία, εξ άλλου, έχουμε την τύχη να δραστηριοποιούνται σε αυτούς άνθρωποι με μεγάλο ειδικό βάρος, οι οποίοι στην πολυετή τους διαδρομή έχουν υπηρετήσει σε σημαντικά πόστα και κυρίως επιστήμονες υψηλού κύρους.

Μπορεί κάποιοι από αυτούς τους συλλόγους να επιδίδονται μόνο στην διοργάνωση του καλοκαιρινού πανηγυριού και στη συγκέντρωση χρημάτων για τα ταμεία τους, δράσεις όχι φυσικά ανούσιες, αλλά οπωσδήποτε ελάσσονες, εντούτοις, υπάρχουν και ορισμένοι που έχουν ξεφύγει από τη μετριότητα και διαθέτουν υψιπετές όραμα.

Σε καμία περίπτωση δεν τους αξίζει η απαξίωση και τα σκώμματα. Σε κάθε περίπτωση πρέπει όλοι να βοηθήσουμε να παραμείνουν ζωντανοί καθώς αποτελούν ένα από τα υγιέστερα κύτταρα των τοπικών κοινωνιών. Κι όπως έχουμε ξαναπεί, δικαιούνται κάθε καλή κουβέντα η οποία άλλωστε είναι και το μόνο που επιδιώκουν.