άρθρο από την έντυπη έκδοση
Γράφει η Ζαλοκώστα Κατερίνα*
Η χρήση της διατροφικής ετικέτας είναι ένα πολύτιμο εργαλείο πληροφόρησης που μπορεί να επηρεάσει την κρίση των καταναλωτών και να τους δώσει να κάνουν ορθότερες επιλογές αλλά και να τροποποιούν το τρόπο της διατροφής τους. Βάσει νομοθεσίας πρέπει να αναγράφεται: ονομασία προϊόντος και τόπος προέλευσης, στοιχεία παρασκευαστή, αριθμός παρτίδας, ποσότητα, διάρκεια ζωής, οδηγίες χρήσης, συνθήκες συντήρησης, σήμανση ως βιολογικό, συστατικά και διατροφικά στοιχεία (πίνακας). Αυτά που εξετάζουμε διατροφικά, είναι τα δύο τελευταία.
Σε ό,τι αφορά τα συστατικά, θεωρούμε κάθε ουσία που έχει χρησιμοποιηθεί κατά την παραγωγή και παρασκευή του τροφίμου. Πρέπει να αναγράφονται κατά φθίνουσα σειρά, άρα από εκεί βλέπουμε εύκολα τι υπάρχει σε μεγαλύτερη περιεκτικότητα στο τρόφιμο. Επιπλέον, πρέπει να αναγράφονται ξεχωριστά πιθανά αλλεργιογόνα και ουσίες που προέρχονται από Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ) σε περιπτώσεις που η γενετική τροποποίηση έχει ξεπεράσει το 0,9%.
Τέλος θα δούμε κάποια συστατικά με τον κωδική ονομασία “E”. Αυτό υποδηλώνει την έγκριση της ουσίας ως πρόσθετο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ο αριθμός που βρίσκεται δίπλα προσδιορίζει επακριβώς το είδος χημικού πρόσθετου. Πιο αναλυτικά, από 100 έως 199 αφορούν χρωστικές ουσίες, από 200 έως 299 συντηρητικά, από 300 έως 399 αντιοξειδωτικά, από 400 έως 499 γαλακτοματοποιητές, πηκτικά μέσα και σταθεροποιητές, από 501-540 ρυθμιστές οξύτητας, από 620-640 ενισχυτές και βελτιωτικά γεύσης και από 950-970 γλυκαντικές ύλες. Η έγκριση αυτή είναι σε συνεχή επίβλεψη και επανεξετάζεται και τροποποιείται βάσει των νέων επιστημονικών στοιχείων.
Έτσι, απορρίπτεται ο μύθος που αναφέρει καρκινογόνο δράση αρκετών "Ε", όμως, σίγουρα πρέπει να καταναλώνονται με σύνεση διότι όσο πιο πολλά "Ε" περιέχονται, τόσο λιγότερο φυσικό και ανεπεξέργαστο είναι το τρόφιμο μας.
Στον διατροφικό πίνακα είναι απαραίτητο να υπάρχουν τα παρακάτω στοιχεία ανά 100gr ή 100ml τροφίμου:
• Ενεργειακή αξία εκφρασμένη σε Kcal και KJ
• Πρωτεΐνες
• Υδατάνθρακες
(εκ των οποίων σάκχαρα)
• Λιπαρά
(εκ των οποίων κορεσμένα)
• Φυτικές/Εδώδιμες ίνες
• Νάτριο (Na)
• Βιταμίνες και ανόργανα άλατα μόνο όταν περιέχονται σε ποσότητα μεγαλύτερη του 15% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης.
Εδώ πρέπει να είμαστε υποψιασμένοι σε κάποια σημεία που κρύβουν παγίδες. Ενώ τα κορεσμένα λιπαρά (έως 10% της ημερήσιας πρόσληψης) αναγράφονται στον πίνακα, δεν υπάρχει πουθενά πληροφόρηση για τα trans που βάσει οδηγιών του ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) η ημερήσια πρόσληψη τους δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη του 1% καθώς αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά. Με μια πιο προσεκτική ματιά μπορούμε να τα εντοπίσουμε στη λίστα των συστατικών ως υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα (φυτικά) έλαια.
Εξίσου χαμηλή κατανάλωση ορίζει ο ΠΟΥ και για τα σάκχαρα που περιέχονται στους υδατάνθρακες. Γενικά, προτιμάτε τα τρόφιμα που περιέχουν λιγότερο από 5gr σακχάρων και κορεσμένου λίπους ανά 100gr/ml προϊόντος.
Στη συνέχεια αναφέρονται οι Προσλαμβανόμενες Ποσότητες Αναφοράς (RI) οι οποίες δείχνουν σε τι αναλογία υπάρχουν τα παραπάνω σε κάθε μερίδα των προϊόντων που προτιμάτε και τι αντιπροσωπεύει η κάθε ποσότητα ως ποσοστό της Συνιστώμενης Ημερήσιας πρόσληψης(RDA)ενός μέσου υγιούς ενήλικα. Τα ποσοστά αυτά φυσικά δεν πρέπει να τα λαμβάνουμε υπόψιν ως εξατομικευμένη οδηγία καθώς είναι υπολογισμένα για μια δίαιτα 2000 θερμίδων.
Ισχυρισμοί Υγείας ή αλλιώς Διατροφικοί Ισχυρισμοί. Οι ετικέτες συχνά περιέχουν ισχυρισμούς όπως: χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, χωρίς κορεσμένα λιπαρά, πηγή εδώδιμων ινών, χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, υψηλή περιεκτικότητα σε ω-3 κ.α.
Το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στην Ε.Ε. αυτή τη στιγμή ορίζει τα εξής:
• Μπορούν να χρησιμοποιούνται ισχυρισμοί υγιεινών ιδιοτήτων υπό αυστηρούς όρους και μετά από ανεξάρτητη επιστημονική αξιολόγηση και έγκριση από την Επιτροπή.
• Απαγόρευση ισχυρισμών που αναφέρονται στην πρόληψη, αγωγή και θεραπεία ανθρωπίνων ασθενειών.
• Διάκριση μεταξύ της “πρόληψης ” και “μείωσης του παράγοντα κινδύνου ασθένειας ”.
Συχνά συναντούμε και τον ισχυρισμό “χωρίς ζάχαρη” όμως διαβάζοντας τα συστατικά μπορεί να δούμε πως περιέχει σουκρόζη, γλυκόζη, δεξτρόζη, φρουκτόζη, λακτουλόζη, μαλτόζη, μαλτοδεξτρίνη, ιμβερτοζάχαρο, σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης, σιρόπι αγαύης, αποξηραμένος χυμός ζαχαροκάλαμου/ ζαχαρότευτλου, καραμέλα κ.α. Έτσι, εάν δούμε κάτι από τα παραπάνω αναγνωρίζουμε την ύπαρξη πρόσθετων σακχάρων.
Τέλος, μπορεί να συναντήσουμε τον χαρακτηρισμό light. Με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία για να είναι light ένα τρόφιμο θα πρέπει να έχει 1/3 λιγότερες θερμίδες ή ½ λιγότερο λίπος ή ½ λιγότερο νάτριο συγκριτικά με το αντίστοιχο κανονικό. Επίσης, ο όρος αυτός μπορεί να αναφέρεται στο χρώμα ή στην υφή του τροφίμου. Όμως εδώ δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα πως οτιδήποτε light είναι και διαιτητικό διότι οι παρασκευαστές τροφίμων για να βελτιώσουν την γεύση, συχνά αντικαθιστούν το λίπος με άλλα συστατικά, που αυξάνουν την τελική ενεργειακή αξία.
Φρόντισε να είσαι ο άνθρωπος που φροντίζει για την υγεία του και ο καταναλωτής που έχει επίγνωση των αγορών του αναγνωρίζοντας τα "κρυμμένα" συστατικά και τις παγίδες.
*Διαιτολόγος - Διατροφολόγος BSc., Αθλητική Διατροφολόγος MSc.
