Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024

ev media-logo


Ο ορεινός μαυρόκηπος. Ο Δ. Παρούτσας γράφει για τη σύγκρουση Αρμενίας & Αζερμπαϊτζάν στα ανατολικά της Τουρκίας

«Ναγκόρνι» στα ρώσικα σημαίνει βουνίσιος, ορεινός. «Καρά» στα τούρκικα σημαίνει μαύρος (εμείς στο Καρπενήσι το ξέρουμε, έχουμε την «καρα-ράχη» κοντά στο ξενοδοχείο «Άνεσις»). Και «μπαχ», πάλι στα τούρκικα, σημαίνει μπαξές,  κήπος. Έτσι, «Ναγκόρνο Καραμπάχ» σημαίνει «ορεινός μαυρόκηπος» και η ονομασία της χώρας αυτής, αν μη τι άλλο, δηλώνει την πολυετή παρουσία των Τούρκων και των Ρώσων στην περιοχή. Μία περιοχή, όμως, που δεν κατοικείται ούτε από Τούρκους ούτε από Ρώσους, αλλά από Αρμένιους.

920

Η σύγκρουση που ξέσπασε στα ανατολικά της Τουρκίας, τις τελευταίες μέρες, είναι αιματηρή και σφοδρή. Όπως κάθε πόλεμος. Το μίσος πλεονάζει, το πάθος και η εθνική έξαρση εκτοξεύθηκαν και στα δύο εμπλεκόμενα μέρη, τους Αρμένιους και τους Αζέρους.

Εμείς, ως λαός, για λόγους ιστορικούς και θρησκευτικούς φαίνεται να τασσόμαστε με το μέρος των Αρμενίων. Εξ άλλου, είναι χριστιανοί και πολεμούν, κατά βάση, με τους Τούρκους. Ποια είναι, όμως, η πραγματικότητα; Πού βρίσκεται το δίκιο; Για να το κατανοήσουμε, χρειάζεται μια μικρή αναφορά στα αντιμαχόμενα μέρη και την ιστορία τους. Ας τα πάρουμε, λοιπόν, με τη σειρά:

Ο Καύκασος είναι μία στρατηγικά σημαντική ορεινή περιοχή στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Για αιώνες, τόσο Χριστιανοί όσο και Μουσουλμάνοι αγωνίζονται για τον έλεγχό της. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, γιατί υπάρχει και πετρέλαιο. Στην περιοχή αυτή υπάρχουν δύο χώρες, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν.

Η Αρμενία είναι μια περίκλειστη χώρα, χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα, η οποία συνορεύει αριστερά με την Τουρκία, δεξιά με το Αζερμπαϊτζάν και προς τα πάνω με τη Ρωσία. Έχει 3 εκατομμύρια πληθυσμό, παράγει, κυρίως, διαμάντια, μηχανήματα και τρόφιμα και οι περισσότεροι κάτοικοί της είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Το προσδόκιμο ζωής είναι τα 75 χρόνια. Διοικείται δημοκρατικά από τον Αρμέν Πασιγιάν, η δημοσιογραφία είναι ελεύθερη, αν και τα κανάλια επηρεάζονται από την κυβέρνηση για οικονομικούς λόγους (κάπως, δηλαδή, σαν εμάς). Ιστορικά υπέφερε πολύ, το 1915 οι Αρμένιοι που ζούσαν στην Ανατολία μέχρι κάτω, τη σημερινή Συρία, εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους και, περίπου, ένα εκατομμύριο από αυτούς σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους, σε μία ιστορική συγκυρία που οι Αρμένιοι αποκαλούν γενοκτονία, ενώ οι Τούρκοι το αρνούνται. Το 1918 ανακηρύχθηκε ελεύθερο κράτος, αλλά το 1922 εισέβαλε ο κόκκινος στρατός και την ενσωμάτωσε στη Σοβιετική Ένωση. Σήμερα, εκατομμύρια Αρμένιοι ζουν και στη Γαλλία, η οποία, για το λόγο αυτό, τους υποστηρίζει.

Το Αζερμπαϊτζάν, από την άλλη, που βρίσκεται πιο δεξιά στον χάρτη, έχει πρόσβαση στη μαύρη θάλασσα και γύρω στα 9 εκατομμύρια μουσουλμανικό πληθυσμό. Εξάγει, κυρίως, πετρέλαιο και υποπροϊόντα του, ενώ το προσδόκιμο ζωής είναι γύρω στα 72 χρόνια. Διοικείται απολυταρχικά από  τον Ιλχάμ Αλίγιεφ, η δημοσιογραφία διώκεται και όποιος επικρίνει την κυβέρνηση φυλακίζεται, ενώ οι τελευταίες εκλογές χαρακτηρίστηκαν από όχι και τόσο δημοκρατικές διαδικασίες.

Καθώς είναι πολύ πλούσιο σε πετρέλαιο, τα τελευταία 20 χρόνια κατόρθωσε να μετατραπεί από ένα φτωχό νεοσύστατο κράτος σε σημαντικό περιφερειακό ενεργειακό παράγοντα.

Οι συμφωνίες με διεθνείς παραγωγούς ενέργειας τού επέτρεψαν να δημιουργήσει ένα κυβερνητικό ταμείο που συμμετέχει σε διεθνή έργα. Χρησιμοποιεί, επίσης, τους πόρους του για την ενίσχυση του στρατού του, ο οποίος θεωρείται ως κυβερνητική προτεραιότητα καθώς η χώρα επιθυμεί διακαώς να επανενσωματώσει το αποσχισμένο έδαφος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ο πρόεδρός του δήλωσε ότι Τούρκοι και Αζέροι είναι, στην ουσία, ένας λαός σε δύο κράτη. Εξ άλλου, τα αζέρικα και τα τούρκικα είναι σχεδόν ίδιες γλώσσες. Το πρόβλημα, τώρα, είναι το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Πρόκειται για μια μεγάλη εδαφική έκταση ΜΕΣΑ στο Αζερμπαϊτζάν, που κατοικείται, όμως, σχεδόν αποκλειστικά από Αρμένιους. Είναι το αντίστοιχο σα να κατοικούνταν η περιοχή της Ευρωπαϊκής Τουρκίας από Έλληνες.

Αυτό, όπως είναι φυσικό, δημιούργησε τεράστιες εντάσεις εδώ και χρόνια. Ήδη από την εποχή που τα δύο κράτη ήταν μέλη της Σοβιετικής Ένωσης, οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ζητούσαν πάντα από τους Σοβιετικούς να υπαχθούν στον έλεγχο της Αρμενίας. Δεν το πέτυχαν ποτέ, αλλά, όταν η Σοβιετική Ένωση άρχισε να καταρρέει στα τέλη της δεκαετίας του 1980, το περιφερειακό κοινοβούλιο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ψήφισε επίσημα την Ένωση με την Αρμενία. Το Αζερμπαϊτζάν προσπάθησε να καταστείλει το αυτονομιστικό κίνημα, ενώ η Αρμενία το υποστήριξε. Αυτό οδήγησε σε συγκρούσεις και με το που η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν κήρυξαν ανεξαρτησία από τη Μόσχα, ξέσπασε το 1992 ένας πόλεμος πλήρους κλίμακας. Δεκάδες χιλιάδες πέθαναν και έως και ένα εκατομμύριο εκτοπίστηκαν εν μέσω αναφορών για εθνοκαθάρσεις και σφαγές που διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές.

Οι αρμενικές δυνάμεις είχαν κερδίσει τον έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ πριν από την κήρυξη της εκεχειρίας που έγινε με ρωσική παρέμβαση το 1994. Έτσι, μετά από αυτήν τη συμφωνία, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ παρέμεινε μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά διοικείται ως επί το πλείστον αυτόνομα από Αρμένιους και υποστηρίζεται από την αρμενική κυβέρνηση χωρίς, όμως, να έχει αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο κράτος ποτέ από τον ΟΗΕ.

Οι κάτοικοί του επιθυμούν διακαώς την ένωση με την Αρμενία, ενώ οι Αζέροι θεωρούν ότι το έδαφος τούς ανήκει και δεν θα το αφήσουν ποτέ. Οι Τούρκοι στηρίζουν αναφανδόν το Αζερμπαϊτζάν. Οι Ρώσοι την Αρμενία και, μάλιστα, έχουν στρατό εκεί, αλλά δεν θέλουν και να τα χαλάσουν με τους Αζέρους.

Εμείς θα στηρίζαμε απροκάλυπτα τους Αρμένιους, αλλά το θέμα είναι ότι δεν μπορούμε να το κάνουμε γιατί το Ναγκόρνο Καραμπάχ βρίσκεται στην ίδια θέση με το ψευτοκράτος των Τουρκοκυπρίων –αν και βέβαια υπό διαφορετικές ιστορικές συνθήκες, της τουρκικής κατοχής συμπεριλαμβανομένης. Αφού, όμως, δεν το αναγνωρίζει ο ΟΗΕ, δεν μπορούμε ούτε εμείς.

Έτσι, έχει η κατάσταση λοιπόν. Συνηθίζουμε να λέμε ότι τους πολέμους τους κάνουν οι στρατηγοί και οι πολιτικοί και ότι ο λαός απλά υποφέρει και δεν κερδίζει τίποτε από αυτούς. Μακάρι, όμως, να ήταν τόσο απλά τα πράγματα. Βλέπουμε ότι αυτό που επιβάλλει τους πολέμους δεν είναι οι προσωπικές φιλοδοξίες των ανθρώπων, αλλά οι ιστορικές συνθήκες. Για παράδειγμα, μόλις το Αζερμπαϊτζάν πλούτισε κι έφτιαξε δυνατό στρατό, νομοτελειακά ξανάρχισε τον πόλεμο για να επανακτήσει αυτό που θεωρεί ότι έχασε.

Με άλλα λόγια, δεν ήταν ο Χίτλερ που έκανε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν η δυσμενής οικονομική κατάσταση της Γερμανίας που την ώθησε στην επέκταση. Ο Χίτλερ απλά έπαιξε τον άθλιο ρόλο που του επέβαλλε ο διαταραγμένος του ψυχισμός, επιβαρύνοντας τον πόλεμο με μερικά εκατομμύρια νεκρούς Εβραίους.

Και συνεκδοχικά, δεν είναι ο Ερντογάν και ο νεοοθωμανικός μεγαλοϊδεατισμός του που θα έκανε τον πόλεμο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο το καλοκαίρι. Είναι το γεγονός ότι η Τουρκία αισθάνθηκε ισχυρή, έχει γεμίσει όπλα, αεροπλάνα και ντρόουνς που τα φτιάχνει η ίδια και, κάποια στιγμή, θα αναζητήσει να ξαναπάρει αυτό που θεωρεί ότι δικαιωματικά της ανήκει.

Κι αυτό για μας μπορεί να σημαίνει μόνο ένα πράγμα: Επιφυλακή και αγορές επί αγορών πολεμικού υλικού και όπλων. Όσο και να μας ενοχλεί, όσο και να το θεωρούμε πολεμοκάπηλο και όσο και να μας κάνει έρμαιο των χωρών που κατασκευάζουν όπλα, έχοντας γείτονα μια τόσο μεγάλη χώρα, δεν έχουμε άλλο περιθώριο από το να διατηρούμε την αποτρεπτική μας ισχύ στο μέγιστο. Διαρκώς και εσαεί.