Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024

ev media-logo

Μουσείο Μεγάλου Χωριού: ένας δυνατός κρίκος. Το χθες, το σήμερα και οι προοπτικές | Της ιστορικού Λεωνής Θανασούλα

Η Ευρυτανία παρά την πλούσια και ενδιαφέρουσα ιστορία της δεν είχε την τύχη να ενταχθεί παράλληλα με την υπόλοιπη Ελλάδα στον χάρτη του πολιτιστικού τουρισμού, είτε ως προορισμός αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είτε ως ιστορικού ή λαογραφικού, τις δεκαετίες του 1960 και 1970 όπου δινόταν έμφαση από την επίσημη κρατική πολιτική στη δημιουργία μουσείων με σκοπό την ανάδειξη των πολιτιστικών θησαυρών σε τοπικό επίπεδο, που αποσκοπούσε στην ενίσχυση της οικονομίας και της εθνικής ταυτότητας.mouseio-megalou-xoriou1

Η πρώτη σοβαρή και με επιτυχή έκβαση προσέγγιση του ζητήματος επιχειρήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 όχι από το επίσημο κράτος, αλλά από λίγους εμπνευσμένους Μεγαλοχωρίτες, οι οποίοι μέσω του συνδέσμου τους δραστηριοποιήθηκαν και παρέδωσαν σχεδόν είκοσι χρόνια μετά το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο του Μεγάλου Χωριού, ένα από τα σημαντικότερα έργα βιώσιμης ανάπτυξης στον νομό των τελευταίων δεκαετιών. Η σημασία του Μουσείου του Μεγάλου Χωριού έγκειται σε τρεις άξονες: α) στην ποιότητα του τελικού αποτελέσματος β) στο γεγονός ότι αποτελεί συλλογικό έργο γ) στην εν δυνάμει δυναμική του.

Αν και η πρώτη μορφή του Μουσείου ήταν μία απλή έκθεση από τα αντικείμενα που προσέφεραν οι οικογένειες του Μεγάλου Χωριού, οι συντελεστές του αντιλαμβανόμενοι την αξία του έργου τους και την προοπτική του, δεν άργησαν να προχωρήσουν στη διαμόρφωση του, στη σημερινή του μορφή, με τη συνεργασία ειδικών και επιστημόνων. Οι επισκέψιμοι χώροι παρουσιάζουν όψεις της ζωής των κατοίκων κατά το παρελθόν, φάσεις της ιστορίας τους, εκφάνσεις της δημιουργικότητας, αλλά και των επιλογών τους για την επιβίωση και την ευμάρεια. Με σύγχρονη μουσειακή αντίληψη, αντικείμενα του καθημερινού βίου, της αγροτικής ζωής, των επαγγελμάτων, της βιοτεχνίας, της κοινωνικής οργάνωσης, της πνευματικής και σχολικής ζωής, της διασποράς, συνιστούν θεματικούς πυρήνες που αφηγούνται την ιστορία των ανθρώπων. Προσωπικότητες που ξεχώρισαν και απλοί άνθρωποι ζωντανεύουν μέσα από τα υλικά τεκμήρια της ζωής τους, τις επιστολές, τα βιβλία τους, τα εργαλεία, τα μουσικά όργανα, τα υφαντά, τα ρούχα τους, τα σκεύη, τα έπιπλα. Επίσης, διασώζει σημαντικά κειμήλια της εκκλησιαστικής ιστορίας. Το Μουσείο του Μεγάλου Χωριού χαρακτηρίζεται από την ισορροπία μεταξύ του σημαίνοντος και του σημαινομένου, τον αριθμό των αντικειμένων και των ιστοριών που αφηγούνται, χωρίς θόρυβο.

Ένα άλλο μέρος του σώματος του Μουσείου αποτελεί η συλλογή Λόντου και Μάντως Οικονομίδη, την οποία φιλοξενεί και δωρήθηκε από τη Μάντω Οικονομίδη, διευθύντρια του Νομισματικού Μουσείου. Η συλλογή αποτελείται από ιδιαιτέρως περίτεχνα αντικείμενα λαϊκής τέχνης και φορεσιές του 19ου και του 20ου αιώνα από την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, αποτελώντας συνέχεια του μουσειακού αφηγήματος στον ευρύτερο χώρο της ελληνικής παράδοσης και τέχνης, του αστικού βίου και του συλλέγειν. Η δωρεά είναι ενδεικτική της σημασίας του Μουσείου του Μεγάλου Χωριού ως πολιτιστικού φορέα, καθώς ένα άλλο μέρος της συλλογής δωρήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη.

mouseio-megalou-xoriou2

Το Μουσείο του Μεγάλου Χωριού ιδρύθηκε και ανήκει στον Σύνδεσμο Μεγαλοχωριτών «Η Αγία Παρασκευή», έναν από τους ιστορικότερους συλλόγους της Ευρυτανίας, πιθανώς και σε εθνικό επίπεδο, καθώς συστάθηκε από τους Μεγαλοχωρίτες της Κωνσταντινούπολης τον 19ο αιώνα. Η πρώτη επιτροπή του η οποία ξεκίνησε την προσπάθεια από το 1981 και επισήμως συστάθηκε ύστερα από δέκα χρόνια, αποτελούνταν από τέσσερα μέλη, δύο εκ των οποίων σαράντα χρόνια μετά αδιαλείπτως στηρίζουν το έργο.

Σύμφωνα και με τις επίσημες αναφορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά τους Δήμους και τους άλλους κρατικούς φορείς, οι τοπικοί σύλλογοι είναι από τους βασικούς διαχειριστές της πολιτιστικής κληρονομιάς σε κάθε περιοχή. Κύριο χαρακτηριστικό των μελών τους είναι η διάθεση προσφοράς και η εθελοντική εργασία. Η κοινότητα μέσω των συλλόγων συμμετέχει και διαχειρίζεται μέρος της παράδοσής της με απώτερο σκοπό την ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών, της αίσθησης του ανήκειν και του ευ ζειν. Οι στόχοι αυτοί, αναλόγως των προσώπων και των συγκυριών καλύπτονται απολύτως, μερικώς, ελλιπώς. Οι σύλλογοι έχουν το πλεονέκτημα να αποτελούν δομές ασφαλείας μέσα από τις οποίες βρίσκουν έκφραση και υλοποιούνται στόχοι μιας κοινότητας. Είναι χαρακτηριστικό τους και κοινό μυστικό ότι οι μηχανισμοί τους ενεργοποιούνται αποτελεσματικά κυρίως από μεμονωμένα πρόσωπα τα οποία κινητοποιούν, εργάζονται και εμπνέουν.

Όταν φθάνει κανείς σε ένα αποτέλεσμα όπως είναι το Μουσείο του Μεγάλου Χωριού το θέμα της διαχείρισης στο βέλτιστο αποτέλεσμά του ξεπερνά τα όρια του συλλόγου όπου ανήκει και άμεσα αφορά την τοπική και ευρύτερη κοινότητα.

mouseio-megalou-xorioi5

Η πραγματικότητα είναι ότι το Μουσείο είναι ολοκληρωμένο, υψηλών προδιαγραφών, μοναδικό στην περιοχή, ο σύλλογος καλύπτει τα έξοδα της βασικής λειτουργίας του, δεν εξαρτάται άμεσα από κρατική στήριξη στην εποχή του μνημονίου, δεν απαιτεί πολυδάπανες μελέτες, έργα, επιδοτήσεις. Θέτει σαφώς την πρόκληση να αξιοποιηθεί περισσότερο, ώστε να αποδώσει τα μέγιστα, ως ο πλέον οργανωμένος φορέας πολιτισμού σε μια αναπτυσσόμενη τουριστικά περιοχή και με φθίνοντα πληθυσμό.

Αναμφισβήτητα, έχει τη δυναμική να αποδώσει πολύ μεγαλύτερο πλούτο από ότι σήμερα σε υλικό και πνευματικό επίπεδο. Να ενδυναμώσει την τοπική και την ευρύτερη κοινότητα, να προσφέρει στην εκπαίδευση, στη δια βίου μάθηση, στην ψυχαγωγία, να ενισχύσει το προφίλ της περιοχής. Να ανταποκριθεί στην πρόκληση της επιβίωσης και του ρόλου του. Οι προσεγγίσεις δύνανται να ποικίλλουν. Θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση μιας στοχευμένης πολιτικής του Δήμου για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ουσιαστικές και μελετημένες δράσεις πολιτισμού, πέρα από τα έως τώρα καθιερωμένα. Ή να συνάψει συνεργασίες με ιδιωτικούς φορείς. Με επαναπροσδιορισμό στόχων και επιδιώξεων, με προγραμματισμό και εξωστρέφεια το Μουσείο του Μεγάλου Χωριού, με τις δικές του δυνάμεις είναι σε θέση να ξεκινήσει μια νέα εποχή τόσο για το ίδιο όσο και για την ευρύτερη περιοχή στον τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης.

Η αρχή έχει γίνει, έπεται η συνέχεια.

 

Λεωνή Θανασούλα, Ιστορικός

mouseio-megalou-xoriou3

mouseio-megalou-xoriou4