Με αφορμή τη συμπλήρωση ενενήντα (90) ετών από τον θάνατο του Ευρυτάνα λογοτέχνη Δημητρίου Παπαδόπουλου, τα Ευρυτανικά Νέα παραθέτουν ομιλία της φιλολόγου κας Κατερίνας Μπαλκούρα, στο Επιστημονικό Συνέδριο που είχε γίνει τον Οκτώβριο του 2012, με τίτλο "Αποδήμων Ευρυτάνων έργα". Έχει θέμα «Τυμφρηστό» όπως έγινε γνωστός, τον λογοτέχνη από την Ανατολική Φραγκίστα (γενν. το 1870) που αφιέρωσε σχεδόν τέσσερις δεκαετίες στο γράψιμο και παρέδωσε σπουδαία έργα, όπως η «Ωραία του Πέραν», «Η γόησσα των Αθηνών» κ.α.

Δημήτριος Παπαδόπουλος ("Τυμφρηστός"). Ένας γνωστός άγνωστος τεχνίτης του λόγου. Ο ίδιος λησμονημένος και απ' τους ανθρώπους της εποχής του και απ’ τους μεταγενέστερους και το όνομά του άγνωστο στο ευρύ κοινό. Γνωστό όμως το σπουδαιότερο έργο του. Η Ωραία του Πέραν. Πρόκειται για το Δημήτρη Παπαδόπουλο με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Τυμφρηστός. Τυμφρηστός απ το αγαπημένο του Βελούχι, δείγμα τιμής και αγάπης για τη γενέτειρά του.

Γνήσιο παιδί της εποχής του με πηγαίο και αυθόρμητο λυρισμό και πλούσιο συναισθηματικό κόσμο γεννήθηκε στο τέλος της εποχής του ρομαντισμού, έζησε την άνοδο του ρεαλισμού ωστόσο μέσα απ’ το έργο του φαίνεται ότι υπηρέτησε το ρομαντισμό. Στα πρώτα του βήματα οι πνευματικοί κύκλοι τον αγνόησαν ενώ αργότερα δεν μπόρεσε να αποφύγει και τις άδικες κριτικές. Όσο για τα ποιηματά του που τα έστελνε σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής κατέληγαν στο καλάθι των σκουπιδιών. Η δύναμη της ψυχής του όμως δεν τον άφησε να το βάλει κάτω.

Γεννήθηκε στην Αν. Φραγκίστα της Ευρυτανίας το 1870. Ο Τυμφρηστός δεν είχε κάποια κοινωνική επιφάνεια, ούτε κληρονομικούς τίτλους ευγενείας. Η οικογένειά του είχε 9 παιδιά εκείνες τις δύσκολες εποχές ωστόσο οι γονείς του έδωσαν εφόδια και καλή αγωγή στα παιδιά τους φροντίζοντας ιδιαίτερα για τη μόρφωσή τους. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο 4ταξιο δημοτικό σχολείο της Φραγκίστας. Έπαιζε πετροπόλεμο με τα άλλα παιδιά, χαλούσε και έφτιαχνε ξανά τις φωλιές των πουλιών, ψάρευε πέστροφες στα νερά του Κερασοβίτη με συντροφιά τον αχώριστο φίλο του Γιώργο Καφαντάρη (1).

Στα 11 του κατεβαίνει στο Βραχώρι (2) που θα τελειώσει το 3ετές σχολαρχείο. Απ' τα 15 του θα αρχίσει να γράφει και τα πρώτα του ποιήματα. Θα συνεχίσει τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη στο Λύκειο Χατζηχρήστου (3). Η επίδοσή του στα γράμματα προξενούσε το θαυμασμό στους δασκάλους του. Διάβαζε πολύ και ερευνούσε τις σκέψεις των άλλων.

Ο ξάδελφός του Θανάσης Παπαδόπουλος που είχε την εκτίμηση της ομογένειας και την επιρροή στην οθωμανική πλευρά του στάθηκε σαν πατέρας. Θα επιστρέψει στην Αθήνα και θα συνεχίσει τις σπουδές του στη Νομική Σχολή για να επιστρέψει ξανά στην Κωνσταντινούπολη ως δικηγόρος. Θα ασκήσει το επάγγελμα για μικρό χρονικό διάστημα αφού θα τον κερδίσει η τέχνη. Στην Πόλη απ το 1861 λειτουργεί ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως (4) όπου θα διετελέσει πρόεδρός του. Eίναι ο σύλλογος που δένει το ελληνικό στοιχείο της Πόλης η οποία γίνεται εθνικό και πνευματικό κέντρο ενώ η λεωφόρος του Πέραν (5) σφύζει από ζωή και ελληνισμό. Ο ίδιος ευχάριστος συζητητής γίνεται περιζήτητος στους φιλολογικούς κύκλους με σημαντική πνευματική και κοινωνική δράση, ενώ έχει και την επιμέλεια σε φιλολογικές στήλες των εφημερίδων. Αντιμετωπίζει με θάρρος τους φραγμούς και τα εμπόδια της ξένης κυριαρχίας, υπερπηδά τα διπλωματικά εμπόδια και προσπαθεί να μυήσει τους ομογενείς στις κινήσεις του για το πανελλήνιο αίτημα της απελευθέρωσης του υπόδουλου ελληνισμού. Την εποχή εκείνη κυριαρχεί ο καυτός πόθος της Μεγάλης Ιδέας με το βαθύτερο όραμα της βασιλεύουσας. Το εθνικό φρόνημα αναπτερώνεται, όμως όλες αυτές οι κινήσεις προκαλούν τις υποψίες στον Οθωμανό δυνάστη. Θα χαρακτηριστεί ως επικίνδυνος για την ασφάλεια της χώρας και το 1912 με κρατική διαταγή θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη.

(1) Γιώργος Καφαντάρης: (1873-1946) Έλληνας πολιτικός, πρωθυπουργός κατά το 1924, και πολλές φορές υπουργός, ενεργός στην πολιτική από το 1905 μέχρι το 1945.

(2) Αγρίνιο

(3) Το ελληνογαλλικό Λύκειο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1867 στο Τούνελ. Αρχικά ονομαζόταν Ελληνικό Λύκειο και στεγαζόταν στο κτίριο που παλιότερα υπήρχε το Γαλλικό Λύκειο της μαντάμ Devaux. Το 1892-93 η σχολή μετατράπηκε σε Ελληνογαλλικό Λύκειο.

(4) Το 1860 με αφορμή μια συζήτηση σε κάποιο σπίτι Κωνσταντινουπολιτών λογίων και επιστημόνων κατά το πρότυπο των Παρισινών Salons Litteraires. Εκεί προτάθηκε απ το γιατρό Ηρακλή Βασιάδη η ίδρυση Φιλολογικής Εταιρείας ανοιχτής και προσιτής σε όλους με σκοπό την καλλιέργεια των γραμμάτων. Ο Σύλλογος συνετέλεσε στην εκπαιδευτική αναμόρφωση του ελληνισμού που ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και βοήθησε στην προαγωγή πολλών επιστημονικών μελετών.

(5) Η ελληνική κοινότητα του Πέραν έδωσε προτεραιότητα στην εκπαίδευση, στην κοινωνική πρόνοια και στην ποιοτική αναβάθμιση του πνευματικού και κοινωνικού βίου των μελών της.

Σπουδαία η πολιτική του πορεία, εξαιρετική η λογοτεχνική του άνοδος ανάλογη ήταν όμως και η στρατιωτική του πορεία. Κληρωτός του 1891 θα εκπαιδευτεί στη σχολή Εφέδρων Αξιωματικών της Κέρκυρας. Το 1892 θα υπηρετήσει σαν ανθυπολοχαγός στο πρώτο σύνταγμα πεζικού Αθηνών. Ως αξιωματικός του ελληνικού στρατού στον άτυχο πόλεμο του 1897 θα είναι στην πρώτη γραμμή, πολεμώντας με ηρωισμό και απαγγέλοντας στίχους που ξεσήκωναν τις ψυχές των στρατιωτών. Πικραμένος απ’ την εθνική συμφορά θα αποστρατευτεί στις 30 Οκτωβρίου 1897. Ωστόσο στους Βαλκανικούς, σε μια ύστατη προσπάθεια να ξεπλυθεί η ντροπή του 1897 θα πάρει και το δεύτερο αστέρι και θα υπηρετήσει ως ανθυπολογαχός του ελληνικού στρατού ενώ κατά τη διάρκεια του Α.ΠΠ θα υπηρετήσει ως λοχαγός, βοηθός Νομικού Συμβούλου στο ΥΠΕΞ. 10 Μαρτίου 1923 θα διοριστεί στο νομικό τμήμα της Εθνικής Τράπεζας όπου θα παραμείνει μέχρι το θάνατό του. Στην Αθήνα θα ζήσει 18 χρόνια (1912-1930) στην οδό Εμ. Μπενάκη 92 (πρώην Προαστείου 86) κοντά στο λόφο του Στρέφη σαν οικότροφος σε ένα σπίτι με δύο γυναίκες που τον αγάπησαν σαν αδελφό και πατέρα. Συμφωνα με τη μελέτη του Δ. Κωτσοκάλη τα δικαιώματα για το σπουδαιότερο βιβλίο του την "Ωραία του Πέραν" είχαν εκχωρηθεί στην κ. Κατίνα, τη γυναίκα που έμενε στο σπίτι της ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Η αλήθεια είναι ότι η εκτίμηση και ο σεβασμός στο πρόσωπό της ήταν αναμφισβήτητα αλλά τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του παραχωρήθηκαν στον ανηψιό και πνευματικό του παιδί Ιωάννη Ιβράκη. 31 Μαρτίου του 1930 θα μεταφερθεί από σκωληκοειδίτιδα στην Πολυκλινική Αθηνών όπου και θα αφήσει την τελευταία του πνοή και θα κηδευτεί στο Α' Νεκροταφείο.

Ευεργέτησε το χωριό του επηρεάζοντας τον πλούσιο ξάδελφό του Αθανάσιο Παπαδόπουλο να δώσει χρήματα, να προικίζει 3 φτωχά κορίτσια κάθε χρόνο, ενώ Απρίλιο Μάιο έδιναν δωρεάν καλαμπόκι σε φτωχές οικογένειες. Έργο δικό του με την οικονομική συνεισφορά του εξαδέλφου του το διδακτήριο και το υδρευτικό δίκτυο της Φραγκίστας.

Κύριο ρόλο και σημαντικό κομμάτι στη ζωή του και το έργο του ήταν ο άτυχος έρωτάς που έζησε με τη γυναίκα της ζωής του στις όχθες του Βοσπόρου και που αποτέλεσε και την αιτία που δεν έκανε ποτέ δική του οικογένεια. Αγάπησε μια πλούσια που οι γονείς της αντέδρασαν λόγω της κοινωνικής διαφοράς που χώριζαν τους δυο νέους. Η πληγή αυτή δεν επουλώθηκε ποτέ. Η πληγή, η απόρριψη, ο πόνος, η απόγνωση μακριά απ’ τον άνθρωπο που αγάπησε, η ελπίδες που χάθηκαν, τα όνειρα που έπεσαν στο κενό. Όλο αυτό κλόνισε την πίστη του στη γυναίκα.

ΕΡΓΟ

Στο αξιόλογο πνευματικό του έργο περιλαμβάνονται: ΠΟΙΗΜΑΤΑ: Τραγούδια της Αγάπης (1905), Πολεμικά Τραγούδια (1913),Τα Τραγούδια του Βασιλιά (1915), Δειλινά (1923). ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ: Αγάπη και Πόλεμος (1915), Διηγήματα Χωριού - Πόλης(1920), Έμμετρα και Πεζά, (Κωνσταντινούπολη, 1910). ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ: Άρρωστες Ψυχές (1914), Η Ωραία του Πέραν (1920), Η Γόησσα των Αθηνών (1921), Η Μικρούλα (1923), Δύο Ψυχές(1923), Η Προσφυγοπούλα (1924), Στα Δίχτυα του Έρωτα (1925), Τρελός από Αγάπη (1929), Ανθρωπιστής (1930). ΔΡΑΜΑ: Το Δικαίωμα του Πατέρα (1910), Η Χειραφετημένη Κακούργα(1914), Ο Φονιάς (1920).

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ: Ο Κωστής Παλαμάς και το Έργο του (διάλεξη, 1917) και Ωραία Ζωή (1928).

Εργασίες του δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά πχ. Ταχυδρόμος, Πρόοδος της Πόλης, φιλολογικές στήλες στο περιοδικό Βοσπορίς, στην Αστραπή της Αθήνας του Γιολδάση και σε λογοτεχνικά περιοδικά όπως ο Νουμάς, ο Βωμός κτλ. Το έργο του είναι εμπνευσμένο απ την καθημερινή ζωή, αγγίζει τα ανθρώπινα πάθη που αγγίζουν την ψυχή, με λεκτικές εξάρσεις και πλοκή που συναρπάζει και αιχμαλωτίζει. Αθώα περιστατικά με τραγικό τέλος, κραυγές απαισιοδοξίας και μελαγχολίας, κουρελιασμένος εγωισμός. Στο έργο βλέπουμε μια πετυχημένη ενδοσκόπηση, τα ατομικά του βιώματα και ο ασυγκράτητος πόνος του έγιναν λέξεις και μπήκαν στο χαρτί. Τα ποιήματά του λούζονται απ τον ήλιο, το φεγγάρι, τα πουλιά, το δάσος και τις αναμνήσεις του. Μέσα υπάρχει η γυναίκα, ο έρωτας, τα αρχαία μνημεία. Τραγούδησε βέβαια και τον τόπο του, το σπίτι του που μετατράπηκε σε άμορφο σωρό ερειπίων απ τη δίνη του Β.ΠΠ. Το Βελούχι του που το νοσταλγεί και το χει στην ψυχή του. Θα επισκεφτεί το αιματοβαμμένο Κεφαλόβρυσο, προσκυνητής του Μάρκου Μπότσαρη και θα εκφράσει το παράπονό του που δεν είχε ακόμα ανδριάντα. Με δική του πρωτοβουλία θα συσταθεί ειδική επιτροπή με αυτή την αρμοδιότητα. Το 1925 η ευρυτανική εφημερίδα Παναιτωλική με τη συνδρομή του διευθυντή της Θωμά Καραπιπέρη μαζί με τη συνεισφορά του λαού έστησαν την προτομή του μεγάλου ήρωα στην πλατεία του Καρπενησίου. Ο Τυμφρηστός θα αφήσει τα βουνά του και θα κατέβει στην Αθήνα με τα τραγούδια της αγάπης. Θα αφιερώσει ένα στη θεά Αθηνά.

Αρχαιολάτρης θα ανέβει στον Παρθενώνα και θα τιμήσει τη θεά του. "Θα λιώσει στην υψικάμινο της φαντασίας του την ιστορία, θα τα μετουσιώσει σε εικόνα και θα τα κάνει λέξεις στο χαρτί". Στα έμμετρα και τα πεζά του, έργο που θα τυπωθεί στην Κωνσταντινούπολη το 1910, θα καταπιαστεί με την ορφάνια, τη φτώχεια, τη δυστυχία, τους απόκληρους και τους ξεριζωμένους της ζωής. Στα 97 ποιήματα της συλλογής Δειλινά θα εκδηλώσει όλα τα ανθρώπινα κομμάτια και συναισθήματα. Αγάπη,έρωτας, πάθος, πόνος,απελπισία, απογοήτευση, ελπίδα, μοναξιά, γηρατειά αλλά και έννοιες όπως η πατρίδα και θρησκεία. Θα κλάψει για τον άνθρωπο και τη μοίρα του. Αφιερωμένα τα ποιήματά του στους ανθρώπους της ζωής του, στη γυναίκα που αγάπησε, στους ήρωές του, στην κ. Κατίνα, τη γυναίκα που του δωσε ένα ποτήρι νερό και του κλεισε τα μάτια. Άλλο στο φίλο του που πνίγηκε στη θάλασσα καβάλα στο όνειρό του, άλλα στον πόθο για τα όνειρα του ελληνισμού, την επική ανάμνηση των Bαλκανικών, εγκώμιο για τους ήρωες του Σκρα, του Μαραθώνα, του Σαραντάπορου. Σημαντικό μέρος του έργου του κατέχουν τα διηγήματα. Γράφει για την ψυχή την καρδιά τη σκέψη και τα αισθήματα της γυναίκας. Στα διηγήματα του χωριού και της πόλης βλέπουμε το χωριάτη και τον πρωτευουσιάνο, ήρωες φανταστικούς αλλά και υπαρκτούς. Όπως για παράδειγμα στην "Άγρια ζήλεια" που είναι η αληθινή ιστορία της αδελφής του που τη σκοτωσε ο άντρας της. Στη συλλογή του "Αγάπη και Πόλεμος" βλέπουμε μια μεγάλη πυρακτωμένη αγάπη, μια ρομαντική ψευδαίσθηση και στο τέλος όπως θα ήταν αναμενόμενο, όπως σε κάθε ψευδαίσθηση, μια καρδιά που σπαράζει και οδύρεται.

Τα μυθιστορήματά του είναι ουσιαστικά ψυχογραφήματα που μας δίνουν την πλήρη εικόνα του συγγραφέα. Προσπαθεί να δει και να διορθώσει τα στραβά της εποχής του, να πετάξει το σάπιο και να κρατήσει το σωστό. Στα έργα του τα ανθρώπινα συναισθήματα συγκρούονται, κυριαρχεί η απόγνωση, ο πόνος, η λύπη, η μελαγχολία, χαμένα ιδανικά,αγύριστα περασμένα. Διεισδύει στη γυναικεία ψυχοσύνθεση, νιώθει την απώλεια στην ψυχή του, την απουσία. Κάθε γυναίκα έχει την ιστορία της με χιλιάδες αποσιωπητικά. Η γυναίκα ήταν εκείνη που συνέτριψε τα θεμέλια της αισθηματικής του ζωής για αυτό και κείνος έμεινε πιστός στην πιο πιστή γυναίκα της ζωής του. Τη γραφή. Εκεί έβρισκε ανακούφιση και παρηγοριά . Ο ήρωας ήταν ο ίδιος, ο συγγραφέας στη θέση του ήρωα. Η γλώσσα του ανακατεμένη δημοτική με καθαρεύουσα. Τα θέματα του τα παίρνει απ την Πόλη και απ την Αθήνα. Ναυαρχίδα του έργου του "η Ωραία του Πέραν" ένα ρομαντικό βιβλίο μιας περασμένης εποχής. Πρωτοδημοσιεύθηκε στην αθηναική εφημερίδα Αστραπή (6) και τυπώθηκε σε βιβλίο το 1920. Η πρώτη έκδοση ήταν 3000 αντίτυπα και ακολούθησαν πολλές εκδόσεις. Συνολικά πούλησε πάνω από 150.000 αντίτυπα. Πριν τυπωθεί σε βιβλίο δημοσιεύθηκε ως επιφυλλίδα στην καθημερινή εφημερίδα "Νέο Πνεύμα". Ο Αιμίλιος είναι ο Τυμφρηστός και η Ερμιόνη είναι η μεγάλη του αγάπη της οποίας δεν αποκαλύπτει το πραγματικό της όνομα. Πολλές γυναίκες διεκδίκησαν τον τίτλο της Ωραίας του Πέραν. Έχει γραφτεί ότι η γυναίκα που σημάδεψε τη ζωή του- η Ερμιόνη Χριστοπούλου του βιβλίου του ήταν η Βασιλική Πανουργιά εγγονή του οπλαρχηγού Δημήτρη Πανουργιά (7). Ίδιας ακόμα και μεγαλύτερης ιστορικής βαρύτητας είναι η άποψη ότι η αληθινή Ωραία του Πέραν ήταν η Ελένη Ιβράκη, μια πανέμορφη γυναίκα στην Κωνσταντινούπολη που μετά απ αυτή την ιστορία έφυγε και παντρεύτηκε στη Ρουμανία το Δημήτριο Δημητρίου. Μια μεγάλη αγάπη που υποτάχθηκε στη μοίρα. Μια αμοιβαία συμπάθεια που κατέληξε σε ένα τρελό και παθιασμένο έρωτα, με ρομαντικές τρυφερές κρυφές συναντήσεις στο Πέραν και στα ακρογιάλια του Βοσπόρου.

6 Η Αστραπή ήταν μια ημερήσια απογευματινή εφημερίδα που διεύθυνε ο Κ. Δ. Γιολδάσης. Μαχητική πολιτική εφημερίδα υπέρ των εργαζομένων αλλά με αξιολογες φιλολογικές στήλες στις οποίες συνεργάζονταν ο Δ.Καμπούρογλου, ο Γ. Τσακόπουλος, ο Τ. Μωραϊτίνης και ο Γρηγόριος Ξενόπουλος.

7 Ο Κωτσοκάλης Κώστας "Τυμφρηστός", (Εκδόσεις ΑΣΚΡΑΙΟΣ, Αθήνα 1961), δεν αναφέρει το όνομα της Ωραίας του Πέραν όπως όνομα δεν αναφέρει ούτε ο ίδιος ο Τυμφρηστός πουθενά. Σε όλα τα βιβλία που αναφέρονται στο θέμα υπάρχυν μόνο εικασίες. Το βέβαιο είναι ότι πολλές διεκδίκησαν τον τίτλο. Στο Βιβλίο Ανατολική Φραγκίστα του π. Ευαγγέλου Ι. Φεγγούλη αναφέρεται το όνομα της Βασιλικής Πανουργιά και παραθέτει και φωτογραφία.(σελ.22-23) τους έγινε γνωστό και ο Αιμίλιος τη ζήτησε επίσημα για να ακούσει το άπονο όχι του πατέρα της. Αιτία ήταν η κοινωνική διαφορά των δύο νέων.

Ο ίδιος λέει ότι θα θεωρούσε επιτυχημένο τον εαυτό του αν μετά απ αυτό το βιβλίο άλλαζαν οι απόψεις έστω και ενός γονιού. Η ερωτική αποτυχία θα σημαδέψει τη ζωή του και ο ίδιος θα πει "σε τι θα μου χρησίμευε πια η ζωή". Η απελπισία και η μελαγχολία θα τον ακολουθήσουν μέχρι το τέλος της ζωής του. Γραμμάρια δακρύων ανά ανάμνηση. Εκείνη θα οδηγηθεί σε ένα γάμο χωρίς τη θέλησή της και λίγο πριν γίνει αυτός θα τερματίσει τη ζωή της αφήνοντάς του ένα γράμμα που περιέκλειε όλη της την αγάπη. Χωρίς εκείνον ζωή δεν υπήρχε. Θα την αποχαιρετίσει και θα φύγει και κείνος. Το έργο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη, σε μια εληνοτουρκική συμπαραγωγή σε μια ταινία του Ορέστη Λάσκου του 1953 με την Κάτια Λίντα και τον Σουχάζ Ντογιάν. Η ωραία της πόλης δάνεισε την ονειρική της μορφή σε όλες τις λατέρνες που κυκλοφορούσαν στην Κωνσταντινούπολη απ τις αρχές του αιώνα. Προβλήθηκε τη σεζόν 1953-54 και έκοψε 56.238 εισιτήρια. Ήρθε 7η στις 21 ταινίες της σεζόν και γυρίστηκε στην Κωνσταντινούπολη.

Δίδυμη αδερφή της "Ωραίας του Πέραν" είναι η "Γόησσα των Αθηνών". Η αθηναϊκή κοινωνία με τα πάθη, τις αδυναμίες της, τα ελαττώματα, τα προτερήματά της. Η Λέλα που αναστατώνει τις καρδιές και στέλνει κόσμο στο θάνατο με την ομορφιά της. Προχωρημένο για την εποχή του με γυμνές σκηνές για να καυτηριάσει τη διαφθορά και τις οικογενειακές και κοινωνικές πληγές. Στη "Μικρούλα" ηρωίδα είναι η Νένα έργο που κυριαρχεί ο πλατωνικός έρωτας. Ο ίδιος σα Δήμος Βελουχινός αυτή τη φορά θα της καλλιεργήσει την έφεση για τα γράμματα και τη λογοτεχνία. Μια γυναίκα που στη ζωή της υπάρχει ο φίλος της καρδιάς και ο φίλος της ψυχής. Οικογενειακές τραγωδίες θα ραγίσουν το σώμα της. Δε θα χαρεί την αγάπη ούτε καν τη ζωή. Θα βρει τη λύτρωση στο θάνατο. Στις "Δύο ψυχές" αγγίζει ένα άλλο παράτολμο θέμα για την εποχή του το πάθος και τον ακατανίκητο έρωτα ανάμεσα σε δύο ξαδέρφια. Ο έρωτας δεν εξετάζει ποιες καρδιές θα τσακίσει. Παίρνει τη μορφή της μοίρας που θα οδηγήσει τη βάρκα τους στον απότομο βράχο. Ο Τυμφρηστός όμως θα αγγίξει και την πρόσφατη ιστορία. "Το προσφυγόπουλο" το 1925, αγγίζει το δράμα του 1922 με τον ξεριζωμό. Ξεκινά με τα όνειρα του αλύτρωτου ελληνισμού και τη δικαίωση των Ελλήνων με την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη που θα ανεπτερώσει τις ελπίδες για τις αλύτρωτες περιοχές για να οδηγήσει στην απόλυτη φρίκη και τις τραγικές συνέπειες του ξεριζωμού. Ζωγραφίζει τους συμμάχους μας με τα μελανότερα χρώματα. Σ αυτό το ιστορικό πλαίσιο διαδραματίζεται η ιστορία της Εριφύλλης με τον αξιωματικό αγαπημένο της Πέτρο, η προέλαση του ελληνικού στρατού, ο τραυματισμός του, ο χωρισμός, η οπισθοχώρηση, η καταστροφή, οι σκέψεις για αυτοκτονία και στο τέλος η πραγματοποίηση του αισθηματικού ονείρου.

Στα "Δίχτυα του Έρωτα" ανεφέρεται πάλι στη χαμένη του αγάπη, το πτυχίο του με άριστα, αγάπησε εκείνη με τον πιο απόλυτο τρόπο. Εκείνη τον άφησε, τον περιφόνησε. Πληγώθηκε, κομματιάστηκε, πήγε στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη και κατέληξε στο χωριό του όπου και πέθανε με το όνομα της. Αρρωστημένες σελίδες με πολύ πόνο, μαρασμό, απογοήτευση, μελαγχολία. Πρωταγωνιστής και στο "Τρελός από αγάπη". Πάντα μια γυναίκα, πάντα μια μεγάλη απόλυτη αγάπη, εκείνη προκαλούσε τους πάντες από φιλαρέσκεια και τονίζοντας όλο και περισσότερο τη ζήλεια του. Σε μια κρίση εκείνη θα πέσει νεκρή απ το χέρι του και κείνος θα καταλήξει στο φρενοκομείο. Κύκνιο άσμα του έργου του "ο Ανθρωπιστής" έργο στο οποίο πραγματεύεται το χρέος των πνευματικών ανθρώπων. Ο πολυγραφότατος Τυμφρηστός έγραψε και θεατρικά έργα που σα θέμα είχαν τα μεγάλα προβλήματα της ζωής, ήθη, έθιμα, έργα ηθογραφικά.

Έγραψε όμως και κριτικές μελέτες με σπουδαιότερη εκείνη για τον Κωστή Παλαμά που ακούστηκε πρώτη φορά σα διάλεξη στην αίθουσα Παρνασσού και τελευταία του μελέτη ήταν η Ωραία Ζωή αφιερωμένη στο φίλο του Γ. Καφαντάρη. Μέσα στις μελέτες του υπήρχαν και οι Νεράιδες, η Ασπασία του Περικλή, οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Δημοτικά Τραγούδια.

Ο Τυμφρηστός, ο άνθρωπος που στήριξε ολόκληρο το έργο του σ' αυτό που δεν έζησε και που ουσιαστικά ήταν όλη του η ζωή όπως θα λεγε κι ο ποιητής αποδεικνύει περίτρανα ότι η αληθινή αγάπη δεν είναι μόνο αυτή που τη ζεις, δεν είναι μόνο η αμοιβαία, εκείνη που έχει μια ρομαντική ιστορία πίσω της και εξάρσεις πάθους μπροστά της. Το πάθος έχει πάντα ημερομηνία λήξης. Αληθινή αγάπη δεν είναι πάντα εκείνη που έχει πορεία και κατάληξη. Αληθινή αγάπη δεν είναι εκείνη που φεύγει. Είναι εκείνη που μένει, που θυμάται και ζει με τα ψίχουλα που έχει να θυμάται. Είναι εκείνη που κρύβει τον πόνο της σε ένα χαμόγελο μιας δήθεν ευτυχίας για να μην πληγώσει το φονιά της. Ο Τυμφρηστός ζωγράφισε με τα καλύτερα χρώματα αυτή την αγάπη, της έδωσε διαχρονικότητα και τη δικαίωσε. Μπορεί ο ίδιος να έμεινε στην αφάνεια, ωστόσο εκείνη την αγάπη την έμαθαν όλοι. Τη μεγάλη αγάπη του Αιμίλιου για την Ερμιόνη την έζησαν πολλές γενιές, την κατάλαβαν και την ένιωσαν. Κι αυτή ίσως τελικά ήταν και η δικαίωση του.

Κατερίνα Μπαλκούρα

Βιβλιογραφία- Πηγές

- Καραπιπέρη Δ.Π. Ξενάγησις στην Ευρυτανία – Γεωγραφία, ιστορία, λαογραφία, Αθήνα, 1974.

- Κωτσοκάλη Δ Κωνσταντίνου: Τυμφρηστός -η ζωή και το έργο ενός λησμονημένου λυρικού, Ασκραίος 1961.

- Μπόζη Σούλα, Ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης, Κοινότητα Σταυροδρομίου- Πέραν, 19ος-20ος αιώνας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2002.

- Σταύρου Τατιάνα, Ο εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος, Αθήνα 1967.

- π.Φεγγούλη Ευάγγελου: Η Ανατολική Φραγκίστα, ιστορική -εκκλησιαστική και πολιτιστική διαδρομή 6 αιώνων, Ενορία Αγίων Αποστόλων Ανατολικής Φραγκίστας.

Κανονισμοί

-Κανονισμός του εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινούπολις 1907.

-Κανονισμός του εν τω Πέραν Κωνσταντινουπόλεως Ελληνογαλλικού Λυκείου Χρ. Χατζηχρήστου Κωνσταντινούπολις 1907.

Συνέδρια

-Η Ευρυτανία κατά τους Επαναστατικούς και Μετεπαναστατικούς χρόνους – 170 χρόνια από το θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη, Εισηγήσεις Συνεδρίου (Καρπενήσι 16 – 19 Σεπτεμβρίου 1993), Επιστημονική Βιβλιοθήκη του Ελληνικού Κέντρου Πολιτικών Ερευνών Παντείου Πανεπιστημίου, Επιμέλεια Κλ. Κ. Κουτσούκης και Κ. Αρώνη – Τσίχλη. Αθήνα 1995.

-Η Εθνική Αντίσταση στην Ευρυτανία – 50 χρόνια από την ίδρυση και το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ (1944 – 1994), Εισηγήσεις Συνεδρίου, Καρπενήσι 28/9 –1/10 1994 Επιστημονική Βιβλιοθήκη του Ελληνικού Κέντρου Πολιτικών Ερευνών Παντείου Πανεπιστημίου, Επιμέλεια Κλ. Κ. Κουτσούκης, Αθήνα 1995