Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024

ev media-logo


Ημέρα Περιβάλλοντος - Το άρθρο του Διονύση Παρούτσα

limni kremastwn

Στις 15 Δεκεμβρίου 1972, η Γενική Συνέλευση του OΗΕ θέσπισε την 5η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, με στόχο να υπενθυμίσει στους κατοίκους του πλανήτη ότι το μέλλον της ανθρωπότητας είναι άμεσα συνυφασμένο με το μέλλον των οικοσυστημάτων. Αποτελεί, πλέον, κοινή συνείδηση ότι το ανθρώπινο είδος για να επιβιώσει στο εγγύς μέλλον πρέπει να προστατεύσει το φυσικό περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν έρχεται σε σύγκρουση με την ανάπτυξη. Αντίθετα, η βιώσιμη ανάπτυξη είναι συμφέρον όλων μας.

Κάτω από τις σημερινές συνθήκες, όμως, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος δεν προσφέρεται για γιορτή. Από τα παγκόσμια μέτωπα της κλιματικής αλλαγής και των μεταλλαγμένων, μέχρι τα δάση και τους ελεύθερους χώρους των μεγάλων ελληνικών πόλεων, η οικολογική κρίση να επιτείνεται.

Πέρα από την προσωπική ευαισθησία και την ανάληψη ευθυνών και δεσμεύσεων στην καθημερινή μας ζωή, είναι ανάγκη να γίνουν πολλά ακόμη στο επίπεδο της κοινωνίας και της πολιτικής:

Χρειαζόμαστε μια νέα κοινωνική αντίληψη, που να δίνει στα συλλογικά αγαθά τη θέση που πραγματικά τους αξίζει. Το περιβάλλον και η ποιότητα ζωής δεν αποτελούν πολυτέλεια, και η υποβάθμισή τους μας κάνει όλους φτωχότερους.

Χρειαζόμαστε μια ισχυρή Κοινωνία των Πολιτών, ικανή να προτείνει και να διεκδικεί, αλλά και να επηρεάζει συσχετισμούς, συνειδήσεις και πολιτικές.

Παρ' όλες τις επιφυλάξεις, εν τούτοις, η "Ημέρα του Περιβάλλοντος" μας δίνει την ευκαιρία να συνεννοηθούμε για μερικές βασικές έννοιες, ώστε να μιλάμε για το ίδιο πράγμα με τις ίδιες λέξεις. Τις τελευταίες δεκαετίες η επιστημονική έρευνα και μελέτη του Περιβάλλοντος, αλλά επίσης οι νομικές ρυθμίσεις που κρίθηκαν αναγκαίες για την προστασία του, συσσώρευσαν πολλά στοιχεία και διαπιστώσεις και αποσαφήνισαν πολλές έννοιες η δε περιβαλλοντική βιβλιογραφία είναι ήδη πολύ μεγάλη. Υπάρχουν, συνεπώς, άφθονα στοιχεία και θεωρητικά εργαλεία για να συνεννοηθούμε γύρω από τις βασικές έννοιες.

Το πρώτο ερώτημα: τι εννοούμε με τον όρο "φυσικό περιβάλλον" και άρα ποιο είναι το αγαθό που πρέπει να προστατευθεί.

H αυθόρμητη απάντηση είναι ότι εννοούμε τη φυσική διαμόρφωση ενός χώρου, μικρού ή μεγάλου: ενός βουνού, μιας παραλίας, ενός συγκροτήματος από βουνά, κάμπους, παραλίες, ποτάμια και λίμνες, μιας χώρας, μιας ηπείρου και τελικά ολόκληρου το πλανήτη. Εννοούμε τη φυσική μορφή στο απείρως μικρό και στο απείρως μεγάλο, στην εικόνα του ατόμου της ύλης και στην εικόνα, τη φυσική εικόνα, του πλανήτη. Τα στοιχεία που συγκροτούν αυτές τις οντότητες και η σχέση μεταξύ τους είναι αποτέλεσμα φυσικών διαδικασιών και αυτοματισμών εν πολλοίς ανεπανάληπτων. Αν αυτά τα στοιχεία καταστραφούν ή διαταραχθεί η μεταξύ τους σχέση, δεν υπάρχει τρόπος να αποκατασταθούν. Π.χ. ο πλανήτης ζει με δύο παγωμένους πόλους. Αν αυτοί καταστραφούν, απλώς παύει να ζει.

Το παράδειγμα είναι επιλεγμένα ακραίο, όχι όμως φανταστικό, για να γίνει σαφής η έννοια της καταστροφής, ότι εκείνο που καταστρέφεται ανεπανόρθωτα είναι η φυσική ισορροπία. Και δεν υπάρχει τρόπος να αποκατασταθεί. H καταστροφή, όμως, με την ίδια ακριβώς έννοια, ισχύει και απειλεί φυσικές ισορροπίες σε τεράστια κλίμακα. H αποξήρανση μιας λίμνης, η εκτροπή ενός ποταμού, το κάψιμο ενός δάσους μπορούν να διαταράξουν ή να καταστρέψουν ανεπανόρθωτα τις φυσικές ισορροπίες.

O γιορτασμός είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός μνημόσυνου για το περιβάλλον. Η Ημέρα φαίνεται να στοχεύει στην απαλλαγή ιθυνόντων και μη από τις εύλογες τύψεις.

Μέσα από διακηρύξεις προβάλλονται σχετικοί και άσχετοι για πράγματα που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Άφθονο δημοσιογραφικό χαρτί καταναλώνεται, μεγάλη συζήτηση γίνεται, αλλά τα αποτελέσματα είναι μάλλον απογοητευτικά. Έχουμε ήδη ημέρα για τη συνθήκη Ramsar, για το νερό, για το κλίμα, για τη Γη, για το όζον, για τον καθαρισμό, για τον περιορισμό φυσικών καταστροφών, για το δάσος για τη βιοποικιλότητα, για ό,τι εν τέλει η παγκόσμια κοινότητα, μέσω των εκπροσώπων της, κρίνει ότι οφείλει να απολογηθεί.

Η αδυναμία των φορέων, ακόμα και για ενιαία διαβαθμονόμηση των οργάνων που μετρούν την αυξανόμενη ατμοσφαιρική ρύπανση, αποτελεί μια ακόμα απόδειξη της έλλειψης δομών.

Είναι απαράδεκτη η ανυπαρξία συγκεκριμένων αποφάσεων για την προστασία των υδροβιοτόπων, προστατευόμενων από τη συνθήκη Ramsar, που φιλοξενεί η περιοχή και που είναι τρεις από τους 10 της ελληνικής λίστας, σε ένα σύνολο 957 παγκοσμίως.

Είναι τραγελαφική ή αλληλομετάθεση αρμοδιοτήτων μεταξύ φορέων με νομοσχέδια ανίκανα να προστατέψουν όχι μόνο το δασικό τοπίο της χώρας μας, αλλά ούτε αυτόν τον περιαστικό πνεύμονα της πρωτεύουσάς της.

Είναι γνωστό ότι τεχνολογικές λύσεις υπάρχουν, ωστόσο δεν αρκούν όσο το περιβάλλον δεν θεωρείται δείκτης αλλά εκλαμβάνεται ως φραγμός της ανάπτυξης.

Η διαχείριση του περιβάλλοντος δεν είναι μόνο μια σειρά αυστηρώς νοούμενων περιβαλλοντικών έργων, αποκομμένων από γενικότερες αναπτυξιακές επιλογές, ιδιαίτερα στα πλαίσια των ενισχύσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά εμπέδωση μίας περιβαλλοντικής πολιτικής που θα έχει περάσει στη συνείδηση των πολιτών και την πολιτική βούληση των ιθυνόντων.

Και μεταξύ άλλων, αυτό θα έπρεπε να είναι και ένας από τους στόχους των πολιτικών που θα κληθούν να μας αντιπροσωπεύσουν στην επόμενη βουλή. Διότι η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, είναι πολυεπίπεδη και το οικολογικό μέτωπο δεν πρέπει να κρίνεται ως ήσσονος σημασίας.