Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024

ev media-logo


Η αξία της ζωής. Το άρθρο του Δ. Παρούτσα, με αφορμή τη συζήτηση που ανακινήθηκε λόγω της πανδημίας, από την έντυπη

Η πανδημία του κορονοϊού έφερε στο προσκήνιο μια όλο και περισσότερο εντεινόμενη συζήτηση γύρω από την αξία που έχει η ανθρώπινη ζωή. Είναι πολλοί αυτοί που, ιδιαίτερα στην Αμερική, θεωρούν πως ο θάνατος ενός αριθμού ηλικιωμένων ανθρώπων είναι μια «ανεκτή» απώλεια, προκειμένου η οικονομία να παραμείνει όρθια και λειτουργική. Ο Τραμπ ήταν ένας από τους κυριότερους εκφραστές αυτής της άποψης, η πραγματικότητα όμως του έδειξε πως ο θάνατος των ηλικιωμένων μπορεί κάλλιστα να καταστρέψει την οικονομία ακόμη κι όταν δεν κλείνουν τα εργοστάσια.917

Πόση αξία έχει λοιπόν μια ανθρώπινη ζωή; Η "αξία της ζωής" είναι τόσο ηθικός όσο και οικονομικός όρος που αποδίδεται γενικά στη ζωή αλλά και στους ζωντανούς οργανισμούς. Στις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες, είναι η πρόσθετη δαπάνη της πρόληψης του θανάτου σε μια ορισμένη κατηγορία περιστάσεων. Υπό αυτήν τη μορφή, είναι και στατιστικός όρος, που αφορά στο κόστος της μείωσης του μέσου αριθμού των θανάτων.

Είναι ένα σημαντικό ζήτημα σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που συμπεριλαμβανομένων της Οικονομίας, της υγειονομικής περίθαλψης, της πολιτικής οικονομίας, της ασφάλειας των εργαζομένων, της εκτίμησης της περιβαλλοντικής επίδρασης, και της παγκοσμιοποίησης.

Οι συζητήσεις για την αξία της ζωής θα περιορίζονταν λίγο ή πολύ στα πανεπιστημιακά τμήματα φιλοσοφίας και τις θρησκευτικές ομάδες εάν δεν ήταν απαραίτητο να υπολογιστεί με έναν ακριβή ποσοτικό τρόπο από εμπλεκόμενους ειδικούς.

Όταν δηλαδή συζητούμε για το κατάλληλο επίπεδο δαπανών για την Υγειονομική Περίθαλψη, μια τυπική μέθοδος είναι να υπολογίζουμε το πρόσθετο κόστος των Παροχών Υγείας προς τα αναμενόμενα οφέλη. Προκειμένου να ληφθεί ένα ποσό οριακού κέρδους, πρέπει να γίνει κάποια εκτίμηση της ζωής σε χρήμα. Επίσης στη βιοασφάλεια, την ασφάλεια των εργασιακών χώρων και τον Κλάδο των Ασφαλιστικών Εταιρειών, είναι απαραίτητο να τεθεί μια ακριβής οικονομική αξία σε μια συγκεκριμένη ζωή. Έτσι, για τα ταξίδια, η οικονομική αξία της ζωής, για λόγους ασφάλειας, ποικίλλει ανάμεσα στο 1.000.000 ευρώ για τα τρένα, και στις 20.000 ευρώ, περίπου, για τα αυτοκίνητα.

Οι αντίπαλοι της άμβλωσης τοποθετούν την ζωή του εμβρύου σε πολύ υψηλό ηθικό επίπεδο, συχνά μάλιστα εις βάρος του δικαιώματος επιλογής της μητέρας. Βέβαια οι οικονομολόγοι θεωρούν αυτή τη συζήτηση εκτός λογικής, καθώς υποστηρίζουν ότι σε καμία αγορά δεν έχει επιτευχθεί -ακόμη- η ανταλλαγή του δικαιώματος της μητέρας με τη ζωή του αγέννητου μωρού και άρα δεν υφίσταται οικονομική αξία σε καμία από τις δύο περιπτώσεις.

Όμως οι οικονομολόγοι εντοπίζουν και μια άλλη διάσταση κατ' αναλογίαν με αυτό που γνωρίζουν καλά. Θεωρούν ότι όσο μια κοινωνία έχει χαμηλό στάτους τόσο υποβαθμίζεται η αξία της ζωής των μελλοντικών γενεών, όπως ακριβώς συμβαίνει με τις πτώσεις των επιτοκίων στις οικονομικές αγορές!

Μια άλλη παράμετρος στην αξία της ζωής είναι η διαβίωση σε αναπτυσσόμενες ή αναπτυγμένες χώρες. Το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης αντιτίθεται στην προφανή διαφορά ανάμεσα στην αξία που δίνεται στη ζωή στα αναπτυγμένα έθνη σε σχέση με τα αναπτυσσόμενα έθνη, ιδιαίτερα μάλιστα όπως η διαφορά αυτή απεικονίζεται στις αποφάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Καταδεικνύουν αριθμούς σύμφωνα με τους οποίους ένα αναπτυγμένο έθνος μπορεί να πληρώσει δεκαπέντε φορές περισσότερο από ένα αναπτυσσόμενο έθνος για να αποτρέψει έναν θάνατο που οφείλεται στις κλιματικές αλλαγές, ως απόδειξη της συστηματικής παραμέλησης της αξίας της ζωής στο φτωχότερο νότο, σε αντιδιαστολή με τον αναπτυγμένο Βορρά.

Υπάρχουν και ορισμένοι οι οποίοι συζητούν επίσης ως προς το εάν πρέπει να αποκτήσει αξία και η ζωή των ζώων, όπως για παράδειγμα στον τομέα της βιοποικιλότητας Το ηθικό επιχείρημα που συνδέεται με αυτό είναι η μεγάλη συζήτηση σχετικά με τη γενοκτονία των πίθηκων, η οποία έχει γίνει ιδιαίτερα οδυνηρή μετά την πρόσφατη πρόταση να ενταχθούν οι χιμπατζήδες στο γένος «Homo» (που ανήκουν και οι άνθρωποι) από το γένος των «ανθρωποειδών» στα οποία εθεωρείτο ότι ανήκαν μέχρι πρόσφατα.

Μερικοί υπερασπιστές θεωρούν ότι η τοποθέτηση μιας οικονομικής ετικέτας στη ζωή είναι "απάνθρωπη", επειδή κάθε ζωή είναι "ανεκτίμητη". Εντούτοις, με έναν περιορισμένο αριθμό πόρων ή κεφαλαίων υποδομής (π.χ. ασθενοφόρα), ή ακόμα και λόγω έλλειψης των απαραίτητων γνώσεων, είναι αδύνατο να σωθεί κάθε ζωή, με συνέπεια να χρειάζεται να γίνουν κάποιες αναγκαστικές παραχωρήσεις.

Βέβαια, αυτή η επιχειρηματολογία παραμελεί το στατιστικό πλαίσιο του όρου. Συνήθως δεν συνδέεται με τις ζωές κάποιων συγκεκριμένων προσώπων και δεν χρησιμοποιείται για να συγκρίνει την αξία μιας ζωής με πολλές. Χρησιμοποιείται κυρίως στις περιπτώσεις διάσωσης της ζωής σε αντιδιαστολή με την αφαίρεση ή την παραγωγή ζωής. Η άρνηση να οριστεί κάποια οικονομική αξία στη ζωή οδηγεί συχνά, ειρωνικά, στην πλήρη της απαξίωση.

Έτσι, η μεταχείριση μιας ανθρώπινης ζωής που βρίσκεται σε κίνδυνο, ή ακόμα και της αξίας της ίδιας της γης, με οικονομικούς όρους, θεωρουμένων ως τυπικών προϊόντων μπορεί να δικαιολογηθεί ηθικά, δεδομένου ότι για να μην διακυβευτεί μια αποτυχία, απαιτείται ένα συγκεκριμένο κόστος.

Με άλλα λόγια, τόσο η γη, όσο και το φθαρτό ανθρώπινο σώμα είναι ένα και το αυτό, ακόμα και με οικονομικούς όρους!!! Κάτι βέβαια που η χριστιανική φιλοσοφία το έχει διαπιστώσει από καιρό…